Электронлă вулавăш

Вăл, гайка пăрмалли уççине хăйĕн йăтса çӳремелли пĕчĕк ешĕкне пăрахса, аллине çĕтĕк татăкĕпе шăлкаларĕ, такама сывлăх сунчĕ. Лешĕ, пуçне чиксе, хăюсăррăн: «Ырă кун», — терĕ те Маюк патнелле иртрĕ.

Ку — Анфиса пулчĕ. Паян унăн канмалли кун-ха. Тем туса çӳрет ĕнтĕ кунта? Паçăр çакăн пирки ĕнтĕ Сахвине: «Малолеткуна та пăсса янă», — тесе сăмах тĕкрĕ. Чăн та, Анфиса тăват уйăх каярах çеç «малолеткăччĕ». Вунсакăр çула çитмен çамрăксене çапла калаççĕ кунта. Унăн ĕç кунĕ те ыттисен пек сакăр сехет мар, çичĕ сехет çеç, норма та пĕчĕкрех. Ĕç укçине çавах, норма тултарнине кура, çитĕннĕ рабочисемпе танах тӳлеççĕ. Çавăнпа та Анфисăпа унашкал çул çитмен çамрăксем çине сив куçпа пăхакансем те пур. Юнашар станокпа ĕçлекен Сахвине те Анфисăпа нихçан ăшшăн калаçаймасть. Ун вырăнне вара кирек хăçан та кăмăллă Маюкран, хăйне ик тĕрлĕ станокпа ĕçлеме вĕрентсе хăнăхтаракантан, хăпа пĕлмест Анфиса. Калаçма та, ĕçлеме те çăмăл та уçă унпала. Хăйĕн тантăшĕ вырăннех хурать ăна хĕрача. Иртнĕ канмалли кун та çапла Маюк патне фабрикăна килчĕ вăл. Станок умĕнче кăштах пулăшкаларĕ. Унтан пысăк чӳлмеке лартнă роза чечекĕ патне кайса ларчĕ…

Çапла, чечексем те пур кунта. Ăçта хĕрсем — унта чечек ĕнтĕ. Кам килсе лартнă ку розине? Паллă мар. Кантăк сули çинчи ытти чечексем хушшнине Маюкпа Клава килсе лартнă алоэпе фикус та пур.

— Аван-и, Маюк аппа! — терĕ халь Анфиса, Маюка пуç сĕлтсе. Хăй çавăнтах Маюкăн тин юсанă станокĕ çине пушă çĕрĕсем лартма пикенчĕ.

— Мĕн, ара, эсĕ, Анфиса, — терĕ Маюк, — канмалли кун çакăнта тĕнче кĕрлесе тăнă çĕре килсе ларатăн? Хам пулсан-и? Хĕр пуççăн, ара, çӳрес уçă сывлăшра, пĕр-пĕр каччăпа.

— Тулта сивĕ халь, — тавăрчĕ Анфиса, кулкаласа. — Эпĕ йăпăртлăха çеç кĕтĕм. Ĕнер аванс илме ĕлкĕреймерĕм те…

— Кай-ха эс, чăрмантарса ан çӳре, — кулкаласах станок умĕнчен тĕртрĕ хĕрачана Маюк. — Паян хам та алă хĕрсе илмелĕх ĕçлеймерĕм-ха.

Анфиса, асли каланине итлесе, станок умĕнчен пăрăнчĕ те хăйĕн юратнă вырăнне, роза чечекĕ айне, ещĕк çине кайса ларчĕ. Татăлса ӳкнĕ роза чечекĕн пуçне урайĕнчен илчĕ. Темшĕн питĕ час тăкăнаççĕ унăн çеçкисем, талăк та лармаççĕ. Паян çурăлнисем çеç, ав, йĕкĕр чышкă пысăкăш сарăлса, куçа йăмăхтарса, тĕксĕм хĕрлĕн çунаççĕ.

Анфиса — пĕчĕк кĕлеткеллĕ çинçешке хĕр. Пичĕ çаврака, хĕп-хĕрлĕ. Куçĕ улма пек. «Айвантарах-ха вăл ачи», — шухăшлать ун çинчен Маюк. Анфиса, чăн та, пурнăçра пурне те ачалларах ăнланать-ха. Çынсем ятлаçни те кăсăк пек уншăн, укçашăн харкашнишĕн те кулать çеç, станокĕ патĕнчен тулли кăшкар çухалас пулсан кăна ытла та тĕлĕнет, çав «кукăр алăллă» çын мăйракаллă пулассăнах туйăнать ăна. Фабрикăри пурнăç та темĕнле ача вăййи пекрех курăнать пулас ун куçне.

Акă, ун йĕри-тавра станоксем кĕрлесе лараççĕ. Кунта кашни станокĕ ун умĕнче тăракан çыннин кăмăлне, йăли-халамне — чунне, кукри-макрипе те кутăнне — кăтартать пек.

Чи хĕрринчи УШЛĕ, ав, лап-лап-лап! тесе ларать. Унпа пĕр карчăкла хĕр ĕçлет. Вăл çĕрĕ тумасть — чуста çăрать е çав чустаран уначă унать тейĕн.

Акă Сахвине станокĕ… Станокĕ пысăк, Сахвине сменщици — пĕчĕк. Иккĕшĕ вĕсем ниепле те килĕштереймеççĕ пулас. Хĕрачи те ăна текех йĕкĕлтесе, вăрçтарса тăрать те, станокĕ каçăхса кайса хирĕç сикет тейĕн: «Çук, çук! Пултараймастăн!.. Çук-çук!» — тенĕ евĕр илтĕнет вăл кĕрленĕ сасă. Хĕрачи, чăнах та, хултăрчисене хăюсăррăн пусса хускатать, тулли çĕрĕ патне аллине чĕтренчĕклĕн тăсать…

Леш енчи тепĕр вăрăм станокпа Вера хĕрупраç ĕçлет. Пăрчăкан хӳрине вылятнă пек, хыçалалла пуçтарса çыхнă çӳç «хӳрине» силлентерсе, чупкалать кăна хĕр. Вăл комсомолка, коммунизмла ĕç ударникĕ, сăнĕ — фабрикăн Хисеп хăми çинче.

Умра, акă, хаваслăн тăпăртатаççĕ Маюкăн станокĕсем. Смена улшăнсан, Анфиса та çакăнта тăрать. Вĕсем чăнласах та ташланă пек туйăнаççĕ. Маюк хăй те, çĕнĕ йышши чăваш ташши ташланă майлă, шуса-юхса çӳрет вĕсем умĕнче. Вĕсем пĕр-пĕринпе килĕштернĕ, пĕр шутлă-чуплă пулса тăнă.

Питĕ хытă кĕрлекен-шавлакан станок çук кунта. Ятарласах тăнламасан, вĕсен сассине те илтме пăрахатăн.

— Ой! — сасартăк ура çине сиксе тăчĕ Анфиса. — Лартăм та ларсах кайнă… Маюк аппа, çак çырăва пар-ха эсĕ…

— Мĕн ку? — конверта илчĕ Маюк.

— Çыру… Алешăна пар…

Ик хăлхи те, пичĕ-куçĕ те вутпа хыпрĕç хĕрачан.

— Кама? — илтнĕскерех илтмĕш пулчĕ Маюк. — Ара вăл… Мĕншĕн ху памарăн?

— Хам… Вăтанатăп…

Хĕрача çапла каларĕ те — тапса сикрĕ. Тепĕртак тăнă пулсан, кĕç-вĕç юн та хĕм пĕрхĕнсе тухатчĕ пуль ун пит-куçĕнчен…

…Анфиса кайсан, станок каллех кутăнлашрĕ те, унăн болчĕсене хытарма тепре килнĕ Алеша çине шухăша кайса пăхса тăчĕ Маюк. Саппун кĕсйинчи конверта хыпаланă май, вăл хушшăн-хушшăн йăл кулкаласа та илчĕ.

Алеша — вăтам пӳллĕ, тĕреклĕ арçын. Кăвак комбинезонĕ айĕнче ик хул çăпали выляни палăрать. Çăра хăмăр çӳçĕ лутра çамкине витсех тăрать. Хĕсĕкрех çырă куçĕ сайра куç харши айĕн пĕрехмай куларах пăхать. Пĕлме хĕн: те куçĕ çавăн пек унăн, те хăй сăлтавсăрах кулса çӳрет…

— Мĕн паян пит тĕлĕнсе пăхатăп çак эс ман çине, Маюк? — станок хыçĕнче пĕшкĕнсе тăнă çĕртех асăрхарĕ Алеша. — Юратса пăрахмарăн пулĕ те мана? — тӳрленсе тăрса аяккинчен кăлт! тĕртсе илчĕ вăл Маюка.

— Юратса тата! — Маюк сасартăк кулма пăрахрĕ те хаяр хĕрарăм пулса тăчĕ. — Авланнă, ача-пăчаллă пулнă… Тата сире юрату пар!..

Маюк станок патĕнчен вăрт! пăрăнчĕ те пушă ещĕк çине кайса ларчĕ.

— Ай-яй, хаяр та иккен паян эс, эпĕ пур, урăхла пуль тенĕччĕ, — пуçне сулкаласа илчĕ Алеша.

Маюк чĕнмерĕ.

«Çырăвне халех парас-ши куна, — шухăшларĕ вăл, — е кăштах кĕттерес-ши?.. Мĕн çырнă-ши ку айван хĕр пĕрчĕк шурă хута хуратса?..»

«Юрататăп», тенĕ пуль ĕнтĕ… Урăх мĕн вăрттăн-кĕрттĕнĕ пултăр унăн? Çапла… Темшĕн ассăн сывлакалатчĕ çав вăл, станок урлă пăхса… Çак Алешăшăн пулнă, элле. Мĕн тупрĕ-ши çăварĕ хупăна пĕлмен çынра, çемьеллĕ арçынра?..

«Юрататăп… Тĕл пулар…» — тенĕ пуль.

Акă, çырăвне парам… Тĕл пулĕç… Кунăн арăмĕ ĕçре пулĕ-ха… Ачисем килте çынпа-ши хăть?..

Килте-çуртра кĕтмен çĕртен сиксе тухнă инкек-синкек Маюк куçĕ умĕнчен пĕрин хыççăн тепри шăвăнса иртрĕ…

Пĕлтĕрччĕ-ха акă… Маюк ĕçре пулнă. Ашшĕ таçта тухнă-тăр… Киле çиччĕри Вовăпа пиллĕкри Таиç иккĕшех юлнă. Вови плита çинчен чейник илнĕ те, такăнса ӳксе, хăй çумне пырса тăнă йăмăкĕ çине тин вĕресе аннă шыва тăкса янă… Ачан хăрах пичĕ, хăрах хулĕ, аякĕ, пĕççи ирĕлсех кайнă…

Вунă куна яхăн выртса тухрĕ вара Маюк хĕрачапа пĕрле больницăра… Юрать-ха, чиперех юсанчĕç пиçнĕ таврашĕсем…

Иртнĕ çулла-ха тата…

Маюк ĕçреччĕ. Ашшĕ таçта тухса кайнă. Вови кӳршĕ ачипе балкон çине тухнă… Хăпарса тăнă-ши балкон карлăкĕ çине е уртăннă çеç-ши вăл — тепĕр ачи, юриех те мар пуль-ха, тĕртнĕ янă çакна… Ача виççĕмĕш хутран çĕре персе аннă… Юрать-ха, вăл çăка йывăç тăррине лекнĕ те, çамрăк йывăç ăна, тăпра çине ывăтса ярса, хытах ӳкме паман… Нимех те пулмарĕ, шăйрăлса пĕтнисем часах тӳрленчĕç. Асфальт çинех ӳкнĕ пулсан, мĕн курса тăмаллаччĕ?.. Мĕнле хăрарĕ пуль ача чунĕ…

Çакна аса илнипех Маюкăн çан-çурăмĕ сӳлетсе илчĕ.

«Халь, çак самантра, мĕн хăтланаççĕ-ши килте вĕсем? Таиçĕ садике кайман-ха паян. Ашшĕ ĕçре. Вови шкултан таврăнчĕ пулĕ… Иккĕш пĕрле йĕркеллĕ ларас çук-ха вĕсем. Мăн çын килте чух та чарса çитерме май çук…»

Çапла муташланса ларнă май, Маюкăн ăшĕ вăскамах тапратрĕ.

— Маюк, мĕн эсĕ унта, кĕл ăшĕнче пăрçа суйламастăн пулĕ те? — илтрĕ вăл çак самантра хăйне Вера чĕннине. — Çынсем апата кайрĕç, атя столовăя.

Маюк, ăпăр-тапăр шухăш авăртса ларса, цех сасартăках шăпланнине те тин çеç асăрхарĕ. «Мĕншĕн капла сасартăках шăп пулса тăчĕ?» — тесе тĕлĕненçи пулчĕ-ха ун пуçĕнчи тахăш кĕтесĕ шухăшпа шухăш хушшинче.

— Ах! — тесе ячĕ Маюк, ыйхăран вăранса кайнă евĕрлĕ туйса. — Темскер ăш вăрка пуçларĕ… Киле кайса килем-ха йăпăрт… Ачасем хăйсем тĕллĕнех лараççĕ те паян…

Маюк апат вăхăтĕнче ĕçрен киле çӳрениех пулман темелле. Фабрикăна килсе кĕнĕренпе те, вуникĕ çул хушшинче, пилĕк-ултă хут кайнă-и, çук-и. Малтан, çын патĕнче пурăннă чух, инçеччĕ. Пĕлтĕр фабрикăран инçе мар хваттер пачĕç вĕсене: апат вăхăтĕнчех — çирĕм минутра — çитсе килме пулать.

Нарăс сивви пăчă цехран тухнă хыççăн пите-куçа, пĕççе-каççа çатăрах тытать. Маюк çăм тутăрпа лайăхрах чĕркенчĕ те троллейбус чарăннă çĕре чупрĕ.

Киле пĕр ултă-çичĕ минутранах çитрĕ вăл.

Аслă ачи Вова, пĕрремĕш класа каяканскер, задача шутласа ларать. Ашшĕ çук. Хĕрачи курăнмасть.

— Таиç çывăрмасть пуль? — ыйтрĕ Маюк ывăл ачинчен.

— Çывăрмасть. Эпир пытанмалла вылярăмăр. Таиç таçта пытанчĕ, тупаймарăм, — терĕ Вова.

— Мĕнле тупаймарăн? Паçăрах-и?

— Паçăрах. Эп ĕнтĕ икĕ задача шутласа пĕтертĕм.

— Тен, таçта тухрĕ пуль? — хĕрачан тумтирĕсене пăхкаларĕ Маюк: пальтовĕ пăтарах çакăнса тăрать, кофтипе шурă мамăк калпакĕ — тенкел çинче.

— Ниçта та тухман вăл, — терĕ Вови.

— Апла ăçта пултăр?! Ма лайăхрах шырамарăн!.. Таиç! Таиç! Ăçта ара эс? — Маюк, тем ырă мара сиссе, хыпăнса ӳкрĕ: шифоньера уçса пăхрĕ, ваннăя, чăлана кĕрсе тухрĕ.

— Эпĕ шырарăм пур çĕрте те — тупăнмарĕ.

— Таиç! Таиç тетĕп!..

Спальнăра темскер тăк! тунă пек туйăпчĕ. Çаклатса хунă, уççине çеç тирмен арча хупăлчине çĕклерĕ те Маюк, тӳпемнех купаланса выртакан шур япала çинче, çиелте, кăвакарса кайнă, чунĕ пуррине те палăртман ачана курса, лĕнчерех кукленсе анчĕ…

…Маюк апат хыççăн ĕçе кăшт каярах юлса çитрĕ.

— Мĕн пулнă сана паян, Маюк? Эсĕ нихçан та прогул тăвакан марччĕ-çке? — пырса ыйтрĕ унран смена мастерĕ, хĕрĕхсенчен иртнĕ хĕрарăм.

— Ан та кала-ха… Чутах шар курса тăраттăм паян, — чĕтренчĕк сасăпа каларĕ Маюк, халĕ те чĕри сикме чарăнманнипе. — Ача арчана кĕрсе выртса кĕçех вилсе кайман вĕт… Тӳпеми япала çине кĕрсе выртнă та, арча хупăлчи, хупăнса, питĕрмелли кукрашкинчен çаклансах ларнă. Çаврăнкалама та май çук унта, сывлăш та çук… Ача йăлт кăвакарса кайнă, чĕлхи çĕтнĕ, тăнĕ çĕтнĕ… Кайран тин пĕр сăмах «анне» тесе ячĕ… йăлт тарласа кайрĕ. Ах, çырлахах! Темле çитсе ĕлкĕртĕм… Темрен тем пулсан, вăл арчана уçса пăхма та ăша тытас çук…

Ят:
Хăвăр шухăша çырса пĕлтерĕр:

Ă ă Ĕ ĕ Ç ç Ÿ ÿ Ӳ ӳ « ... » —

Хаклав:

Шухăшĕ: --...вăйсăр...мухтамаллах   мар...вăйлă
Чĕлхе илемлĕхĕ: --...илемсĕр...чаплах   мар...илемлĕ
Содержанийĕ: --...ăшах...вăтам...тарăн