Электронлă вулавăш

Çав ирхине тĕксĕм, сивĕ пулнă. Тул çутăлнă чух ӳкнĕ тăм çĕр çинчен нумайччен ирĕлмесĕр выртнă. Вăл нӳрлĕ те кăвак, супăнь шывĕ пек пăтранчăк сывлăшра ерипен пăсланса çухалса пынă.

Вăрман хĕрринчи йывăçсем ним хускалмасăр тăнă. Анчах, та ку ултавлăн курăннă. Хыр тăрри тăтăшах пĕр майлă çавăрăнса сулкаланнă, унпа пĕрлех площадка та сулкаланнă, вăл пысăк шывçавăрăнăшĕ тавра ярăнса çӳрекен сулă пек туйăннă.

Тупăсенчен пенипе, снарядсем çурăлнипе сывлăш пĕрмаях кисренсе хумханса тăнă. Сывлăш пĕрмай çавăн пек кисренсе тăнине туйма çеç мар, курма та пулнă. Тупăран кашни пемессеренех вăрманта йывăçсем силленсе илнĕ, сарă çулçăсем ытларах пĕтĕрĕнсе, явăнса тăкăннă.

 

3

Хăнăхман çынна кунта пысăк çапăçу пулнă пек, вăл хăй çав пысăк çапăçăвăн шăп варринче тăнă пек туйăнма пултарнă. Тĕрĕссипе — ку артиллери яланхи пек перкелешни çеç пулнă, çитменнине вăл перкелешӳ ытла вăйлах та пулман. Пĕр-пĕр батарея, — пирĕн-и, нимĕçсен-и — çĕнĕ тĕле персе лектерес тесе темиçе снаряд кăларса янă. Çав батарейăна тăшманăн наблюдателĕсем асăрхаса палăртнă та, çак тĕле таçта хыçалта тăракан уйрăм контрбатарея взвочĕ пеме тытăннă. Вăл взвода персе салатас тесе, ыттисем пеме тытăннă. Вара çав участокра пит вăйлă перкелешӳ тапраннă, — хуть те хăлхана питĕрсе ларт. Пур енчен те пĕчĕк калибрлă тупăсем пенĕ, унтан кăшт пысăкрах калибрлисем, вăтаммисем, шултрарах калибрлисем, унтан пысăккисем, питĕ пысăккисем, чи пысăккисем, хăш чух тата пысăкран та пысăккисем, инçетри тылра кăшт çеç илтĕнмелле ухлатаканнисем пенĕ, вĕсен калама та çук пысăк снарячĕсем сасартăках ӳлесе, шатăртатса пĕр-пĕр хăйăрлă вырăна пырса ӳкнĕ, кунта вара хăйăрпа пĕрле курăксем, йывăçсем çӳлелле сирпĕнсе, аялалла хура стена пек ишĕлсе аннă, ун варринче çиçĕм çиçнĕ пек хĕм йĕрĕсем курăннă.

Хăш чухне таçтан инçетрен, пачах та кĕтмен енчен осколок — снаряд ванчăкĕ вĕçсе пырса çĕре çапăннă, рикошет тунă, çавăрăннă, шатăртатнă, ӳленĕ те — хаяр сасăпа йынăшса аяккалла, хăй çулĕ çинчи йывăç турачĕсене хуçса вĕçсе кайнă.

Анчах та хыр тăрринче картăпа ĕçлекен çынсем çаксене пĕртте илтмен, курман пекех пулнă. Сайра-хутран кăна, хăш вырăнта та пулин тупăсенчен пени ытлах та вăйланса кайсан, телефонист хăйĕн сăран пуркинчи аппарачĕн аврине çавăрса, хуллен кăна ыйтнă:

— Фиалкăна пар-ха. Ку фиалка-и? Пукан калаçать. Линие тĕрĕслетĕп. Мĕн пулса иртет унта сирĕн? Халлĕхе шăпах-и? Ну, юрĕ. Пирĕн те шăпах. Çапăçăр çаплах, сывă пулăр.

 

Юлашкинчен, ĕçе пĕтерсен, капитан Ахунбаев тӳрех хĕпĕртесе кайрĕ. Вăл картăна хăвăрт кăна полевой сумкине чикрĕ, плащ-палаткăн усăнса аннă кантрине мăйĕ çине хурса карт туртса çыхрĕ те, хăйĕн кĕске те çирĕп, кăшт кукăртарах урисем çине сиксе тăрса аялалла, хăйĕн вестовойне кăшкăрчĕ:

— Лаша пар!

Унтан сехечĕ çине пăхса илчĕ.

— Тĕрĕслĕр. Манăн тăххăр та вунулттă. Сирĕн?

— Тăххăр та вунтăваттă, — терĕ капитан Енакиев, алли çине кăшт кăна пăхса илсе.

Капитан Ахунбаевăн пырĕнчен темĕнле кĕске те çавăнăçлă сасă тухрĕ.

— Кая юлатăр, капитан Енакиев.

— Пĕртте апла мар. Эпĕ кая юлмастăп. Эсир вăл... хăвăрăн йăлăрпа, васкатăр.

— Зайцев, тĕрĕс вăхăт кала! — хыттăн кăшкăрчĕ Ахунбаев.

Телефонист çав самантрах полкăн команднăй пунктне шăнкăртаттарчĕ те: халĕ вăхăт тăхăр сехет те вунтăватă минут, тесе пĕлтерчĕ.

— Эсех çиеле тухрăн, вăрçă турри, — терĕ лăпкăн Ахунбаев. Унтан хăйĕн сехечĕн стрелкисене куçарса Енакиев сехечĕпе пĕр пек турĕ.

— Хальхинче санăнни пекех пултăр эппин. Сывпул, комбат. Плащне кăштăртаттарса, вăл хăйне çул панă артиллеристсем çумĕпе иртсе икĕ пусми тăрăх та пĕрре те чарăнмасăр анса кайрĕ. Анса çитсен карттине адьютантне ывăтса пачĕ, хăй лаши çине сиксе утланчĕ те вĕçтерсе кайрĕ, — сарă çулçăсем çеç тăкăнса юлчĕç.

Кун хыççăн капитан Енакиев хăйĕн куллен çырса пымалли кĕнеки çине пиçиххи пек тăхăнтарнă резинкăна хывса илчĕ те, стереотруба патне куçса ларчĕ. Кĕнекере тупăпа пемелли тĕлсене çырса хунă. Çав тĕлсене пурне те персе пăхнă ĕнтĕ. Анчах капитан Енакиевăн вăл тĕлсене тата лайăхрах персе пăхасси килнĕ. Вăл çапла шутланă: кирлĕ самантра батарея пирвайхи снарядсемпех лектертĕр, тĕлсене тепĕр хут шыраса хаклă вăхăта сая ямалла ан пултăр, тенĕ. «Тĕлсене хыпашласа тухасси», паллах, йывăр ĕç пулман, анчах та вăл нумай мала, пехота линийĕ çинех кăларса пит лайăх пытарса лартнă хăйĕн батареи хăйне хăй вăхăт çитичченех палăртасран хăранă. Пĕтĕм задача халĕ çакăн пек пулнă: çапăçăвăн чи юлашки, ĕçе татса паракан тапхăрĕнче кĕтмен çĕртен тата пуринчен те сахалтарах кĕтнĕ вырăна пеме тытăнмалла. Капитан Енакиев шучĕпе — ун пек вырăн боевой участокăн сылтăм флангĕнче, икĕ çул юппипе çамрăк юмансем ӳсекен самаях тарăн çырма хушшинче пулнă.

Çав самантра ку вырăн нихăш енчен те интереслă пулман. Вăл пуш-пушах пулнă. Унта ни огневой точкăсем, ни окоп-траншей таврашĕсем пулман. Çапăçу хирĕсенче çавăн пек интереслĕ мар, нимĕнпе те паллă мар вырăнсем чылай пулаççĕ. Çапăçу вĕсен телĕнче тытăнса тăмасăрах иртсе каять. Капитан Енакиев çакна пĕлнĕ, анчах та вăл ĕçсем малашне мĕнле пулса пырассине тĕп-тĕрĕс шухăшласа пĕлме тăрăшнă.

Çитес çапăçу мĕнле пуласси тата вăл мĕнле аталанса пырасси çинчен çĕрмĕш хут пур енчен те шухăшласа, капитан Енакиев ялан çакăн пек картина курнă: Ахунбаев батальонĕ нимĕçсен оборона линине татать те, пулма пултаракан контратакăран сыхланса сылтăм фланга маларах кăларать. Унтан вăл, пăшăрханса, хăйĕн центрне малалла кăларса сăртăн оборона тума май паракан вырăнĕнче, çул юппи тĕлĕнче çирĕпленсе тăрать, вара, майĕпе резервсене пĕр çĕрелле пухса, çула тăрăх тепре татăклăн пырса çапма хатерленет. Шăп та ĕнтĕ çак вырăнтан инçетре мар, çул юппипе çырма хушшинче капитан Ахунбаев чарăнса тăрать. Вăл çав тĕлте чарăнса тăмаллах, мĕншĕн тесен çапăçăвăн шалти йĕрки çапла тума хушать; патронсен запасне тултармалла, аманнисене пуçтармалла, ротăсене йĕркене кĕртмелле, пуринчен ытла тата — тăшмана тепĕр хут пырса çапмашкăн боевой йĕркесене улăштармалла. Çаксене валли, нумай пулмасан та, вăхăт кирлĕ. Çавăн пек чарăнса тăнипе нимĕçсем усă кураççех, урăхла пулма та пултараймасть. Паллах, вĕсем усă кураççĕ. Вĕсем танксем ярĕç, — танксен атакине тумашкăн ку чи лайăх вăхăт. Вĕсем çырмара пытарнă хăйсен танкĕсен резервне кĕтмен çĕртен кăларса ямалла. Çырмара нимĕç танкĕсем пытанса тăрасси пирки Енакиев капитанăн нимĕнле сведенисем пулман пулин те, вăл пĕртте иккĕленмен. Танксем çырмара пытанса тăрассине вăл хăйĕн пысăк опытне тата маневрăн чее меслечĕсене пĕлнине пула чухланă. Çитменнине, вăл вĕт артиллери офицерĕ пулнă, — лайăх артиллерист-офицер яланах фактсене хăвăрт танлаштарса тĕп-тĕрĕс выводсем тума пултарать.

«Тен, çапах та тĕрĕслесе пăхас, мĕн пулать — мĕн килет?" тесе ыйтнă капитан Енакиев хăйĕнчен хăй, стереотру6а окулярĕсене кирлĕ пек çавăркаласа.

Тĕтрелле горизонт çутăлса, лайăхрах курăнакан пулса пынă. Тĕксĕмĕн палăрнă япаласем халĕ ĕнте уççăнах курăннă. Стереотруба витĕр пăхнипе малта курăнакан вырăнсем куçсем патнех çывхарса килчĕç, вĕсем темиçе сийлĕ пулса, театрти декорацисем пек курăнса тăчĕç.

Чи малта, фокус тулашĕнче, сăнамалли пункт вырăнаçнă хыр йывăçĕ тăрри пăтранчăк курăннă. Çав хырăн пĕр турачĕ тĕлĕнмелле çывăхарса, темĕн пысăкĕш йĕпписемпе тата икĕ темĕн пысăкĕш икеллисемпе куçа кĕрсе каяссăнах туйăннă.

Ун хыççăн хир пуçланнă. Вăл хирĕн анат енĕпе пирĕн малти линин хумлă йĕрĕ пит те лайăх палăрса тăнă. Унти пур окопсене, траншейăсене, пурне те ним палăрми туса лартнă, çав тери опытлă куç çеç асăрхама пултарнă вĕсене. Капитан Енакиев амбразурăсем, траншейăсем, пулемет йăвисем хăш тĕлте пулнине куçпа курнинчен ытла, ăсĕпе тавçăрса илнĕ.

Унăн çӳлти хĕррипе, пирĕн окопсемпе тĕлме-тĕл, нимĕçсен окопĕсем тăсăлнă, анчах та вĕсем вĕтĕреххĕн курăннă. Вĕсем хушшинчи «мертвое пространство» (пушă вырăн), стереотруба çывхартнипе, çав тери пĕчĕкленсе ларнă, вăл вуçех те çук пек туйăннă.

Унтан та леререх капитан Енакиев нимĕçсен тылĕсенĕ курать. Вĕсем тĕтрепе витĕннĕ. Капитан Енакиев вăл вырăнсене çиелтен кăна пăхса иртет. Ăна çаралса кайнă пĕчĕк вăрман тĕмĕсем, пĕр-пĕрин çине çыпăçтарнă евĕрлĕ сăртсем, ишĕлсе аннă çуртсем курăнаççĕ.

Юлашкинчен капитан Енакиев икĕ çул юппипе çырма хушшинчи вырăна сăнама пуçлать, — ăна вăл хăйĕн кĕнеки çине «цель номер 17» тесе çырса хурать.

Çав нимĕнпе те паллă мар пушă вырăна вăл çав тери тинкерсе пăхрĕ, вара унăн шухăшĕнче — паянхи ир миçемĕш хут ĕнтĕ! — çав вырăн Ахунбаевăн куçса пыракан цепĕсемпе, çырмаран пĕрин хыççăн тепри шуса тухакан нимĕç танкĕсен пĕчĕк мĕлкисемпе тулчĕç.

«Е тĕрĕслеме кирлĕ мар-ши?» — тесе шухăшлать Енакиев, стереотруба фокусне çав вырăна епле пулсан та тĕрĕсрех илсе пыма тăрăшса. Ку вăл хăюсăрланни пулман. Ку вăл иккĕленни те пулман. Çук. Вăл нихăçан та иккĕленмен. Халĕ те иккĕленмен. Вăл шухăшланă. Вăл епле пулсан та тĕрĕсрех пĕлме тăрăшнă. Вăл хăйĕншĕн халĕ мĕн тусан усăллăрах пулассине тĕп-тĕрес палăртма тăрăшнă: вунçиччĕмĕш номерлĕ тĕле, хăйĕн батарейине вăхăтченех палăртмалла пулсан та тӳрех тивертмелле персе пăхас-и, е çапăçăвăн чи юлашки самантĕнче, тен ĕçе татса паракан самантра, корректировка тума темиçе минут çухатмалла пуласран шикленсен те, батарейăна юлашки минутченех палăртас мар?

Анчах çак вăхăтра аялта сасăсем илтĕнчĕç, пусма сулланма тытăнчĕ, шпорсем чăнкăртатни илтĕнчĕ те площадка çине, йывăррăн сывласа, питĕ çамрăк, каçăр сăмсаллă, хура куçхаршиллĕ офицер сиксе хăпарчĕ. Ку — çыхăну офицерĕ пулнă. Вăл пĕтĕм вăйранах çирĕп сăнарлă пулма тăрăшнă, анчах унăн сăнĕнче çапах та ачалла хĕрӳллĕх палăрнă.

Вăл шпорĕсене чанклаттарса илчĕ, аллине хăвăрт кăна картус сăмси патне тытса илсе аялалла усрĕ те, капитан Енакиева пакет пачĕ.

— Полк тăрăх приказ… — терĕ вăл çирĕппĕн, анчах та тӳссе тăраймарĕ, хура куçĕсене ялкăштарса илсе, хумханса хушса хучĕ:

— ... наступлени çинчен! — терĕ.

— Хăçан? — тесе ыйтрĕ Енакиев.

— Тăхăр сехет те хĕрĕх пилĕк минутра. Сигнал — икĕ кăвак ракета тата сарă ракета. Унта çырнă. Кайма ирĕк парар?

Енакиев сехечĕ çине пăхса илчĕ. Тăхăр сехет те ватăр пĕр минут пулнă.

— Кайăр, — терĕ вăл.

Çыхăну офицерĕ шпорĕсене чанклаттарса илчĕ, йăрст тăсăлса тăчĕ, аллине картус сăмси çумне тытса хăвăрт сулса антарчĕ те — вăшт кăна çавăрăнса тăчĕ. Кусене вăл çав тери чаплăн, хăй йывăç тăрринче мар, артиллери училищин столовăйĕнче тăна пекех туса илчĕ. Унтан пусмасем тăрăх пĕр чарăнмасăр, шпорĕсемпе пусманăн урлă патакĕсенчен çаклатса анса кайрĕ.

— Лейтенант Седых, — терĕ Енакиев.

— Эп кунта, капитан юлташ.

— Эсир илтрĕр-и?

— Тĕп-тĕрĕс.

— Команднăй пункт кунта. Манпа мĕнпур взводсем хушшинче çыхăну — телефон тăрăх. Малалла кайнă чух пралука пĕртте чарăнса тăмасăр тăсса пымалла. Взводсенчен пĕр минут та уйăрăлмалла мар. Телефон çыхăнăвĕ пăсăлас-тăвас пулсан радио тăрăх уççăнах калаçăр. Кашни рота командирĕ çумне икĕ çын парăр — пĕри связной, тепри наблюдатель. Лару-тăрура мĕнле улшăнусем пулни çинчен çавăнтах провод тăрăх, радио тăрăх е ракетăсемпе пĕлтерсе тăрăр. Задачăна ăнлантăр-и?

— Тĕп-тĕрĕс.

— Ыйтусем пур-и?

— Çук.

— Хушнине тăвăр.

— Итлетĕп.

Лейтенант Седых пĕр картлашка аяларах анчĕ, анчах сасартăк чарăнса тăчĕ.

— Капитан юлташ, пĕлтерме ирĕк парăр-ха. Пуçран тухсах ӳкнĕ. Çав ачапа мĕн тума хушатăр?

— Епле ачапа? — капитан Енакиев тĕксĕмленчĕ, анчах çавăнтах аса илчĕ:

— Э, чăнах та-çке!

Ача çинчен ăна унчченех пĕлтернĕ пулнă, анчах вăл ун чух нимĕн те татса каламан.

— Вара вăл ача пирки сирен унта ĕçсем мĕнле-ха? Ăçта вăл?

— Халлĕхе ман патăмра, управлени взвочĕ çумĕнче. Разведчиксем патĕнче.

— Тăна кĕчĕ-и?

— Аптăрамасть пек.

— Мĕн каласа кăтартать-ха вăл?

— Нумай каласа парать. Акă сержант Егоров манран авантарах пĕлет.

— Чĕнĕр кунта Егорова.

— Сержант Егоров! — кăшкăрчĕ лейтенант Седых аялалла пăхса. — Батарея командирĕ патне!

— Кунта! — çав самантрах сасă пачĕ те Егоров, унăн йывăç турачĕсемпе витсе хупланă шлемĕ площадка çинче курăнчĕ.

— Мĕнле унта сирĕн ачапа? Сывлăхĕ мĕнле унăн? Каласа парăр.

Капитан Енакиев «пĕлтерер» темерĕ, «каласа парăр», терĕ, çавăнпа та сержант Егоров, çын кăмăлне пит час пĕлме пултараканскер, халĕ килти пек калаçма юранине тавçăрса илчĕ. Унăн темиçе каç çывăрманнипе хĕрелсе кайнă ывăннă куçĕсем, хăй кулман пулин те, уççăн та тӳррĕн пăхса кулса тăчĕç.

— Ĕçĕ мĕнле пулни паллах ĕнтĕ вăл, капитан юлташ, — терĕ Егоров. — Ашшĕ вăрçă пуçлансан малтанхи кунсенчех фронтра вилнĕ. Вĕсен ялне нимĕçсем йышăннă. Амăшĕ ĕнине парасшăн пулман, — амăшне те вĕлернĕ. Асламăшĕпе пĕчĕк йăмăкĕ выçăпа вилнĕ, ку вара пĕчченех тăрса юлнă. Унтан нимĕçсем вĕсен ялне çунтарса янă. Ку хутаç йăтса ыйткалама тухса кайнă. Таçта çул çинче полевой жандармсен аллине лекнĕ. Ăна вăйпах хăйсен ача-пăчасене пухакан хăрушă изоляторне янă. Унта ăна кĕсен-çăпан, кĕçе ернĕ, шатраллă тифпа чирленĕ, — кăшт çеç вилсе кайман, аран-аран сывалкаланă. Унтан тухса тарнă. Икĕ çул хушши çапкаланса çӳренĕ, вăрмансенче пытанса пурăннă, ялан фронт урлă хамăрăннисем патне каçас ĕмĕтпе пурăннă, анчах фрончĕ инçе пулнă. Этем сăн-сăпатне çухатнă, çӳçĕ темĕн тăршшĕ ӳснĕ. Хаярланса кайнă. Кашкăр çури тейĕн. Хăйĕн сумкинче пĕрмаях çивĕч вĕçле пăта чиксе çӳренĕ. Епле пулсан та çав пăтапа пĕр-пĕр фрица вĕлерме ĕмĕтленнĕ. Тата эпир унăн сумкинче çĕтĕлсе пĕтнĕ букварь тупрăмăр. «Мĕн тума кирлĕ сана букварь?» — тесе ыйтатпăр. «Вулама манса каясран», тет. Ну, мĕн калăн ĕнтĕ ăна!

— Миçе çулта-ха вăл?

— Вуниккĕ тултарса вунвиççе кайнă, тет. Анчах сăнран пăхсан ăна ниепле те вунă çултан ытла памалла мар. Выçса çитнĕ, имшерленсе кайнă. Шăммипе тирĕ кăна юлнă.

— Апла, — терĕ капитан Енакиев шухăша кайса. — Вуникĕ çулта. Эппин, çак пĕтĕм ĕç пуçланнă чух вăл тăххăр та тултарман.

— Ачаллах хурлăх курнă çав, — терĕ Егоров, ассăн сывласа. Вĕсем пĕр хушă ним чĕнмесĕр, лăпланма пуçланă артиллери сассине итлесе тăчĕç. Çапăçу умĕн яланах çавăн пек пулать вăл. Часах пĕтĕмпех шăп пулчĕ, анчах вăл ултавлă шăплăх пулнă.

— Епле, аван-и ачи? — ыйтрĕ капитан Енакиев.

— Пите лайăх ача. Çивчĕ, çав тери ăслăскер! — терĕ Егоров килти пекех, хавхаланса.

Капитан сăнĕ тĕксĕмленчĕ те вăл тепĕр еннелле çавăрăнса тăчĕ.

Тахçан Енакиев капитанăн та Костя ятлă ывăл пулнă. Чăн та, кунтан кĕçĕнрех ĕнтĕ. Халĕ вăл çичĕ çулта пулатчĕ. Капитан Енакиевăн çамрăк арăм та, амăшĕ те пулнă. Вĕсене пурне те вăл пĕр кунта, виçĕ çул каялла çухатнă. Барановичи хулинче, тревога йĕркипе чĕннĕ тăрăх, вăл хăй хваттерĕнчен тухса батарейăна кайнă, çавăнтан вара хăйĕн çуртне те, ывăлне те, арăмне те, амăшне те курман. Нихăçан та курас та çук.

Вĕсем виççĕшĕ те, хĕрĕх пĕрремĕш çулхи июнь уйăхĕнчи хăрушă ир, Минск еннелле каякан çул çинче пĕтнĕ. Вăл ирхине пирĕн çĕршыва килсе кĕнĕ хурахсенчен хăтăлма тăрăшса Минск çулĕ тăрăх çурран каякан стариксене, хĕрарăмсене, ачасене нимĕçсен штурмовикĕсем тапăнса вĕлерсе пĕтернĕ.

Вĕсем вилни çинчен капитан Енакиева хăйĕн авалхи тусĕ каласа панă. Вăл ун чухне хăйĕн чаçĕпе çав çул çывăхĕнче пулнă. Мĕнле вилнине вăл пĕтĕмпех каласа паман, мĕншĕн тесен ку ытла та хăрушă пулнă. Капитан Енакиев ун çинчен хăй те ыйтман. Унăн ыйтма хал çитмен, анчах вĕсем епле вилнине вăл хăй куçĕпе курнă пекех курса тăнă. Çав хăрушă картина ун куçĕ умĕнчен кайман. Çулăм, тĕтĕм, сывлăша çуракан взрывсем, пулеметсем шатăртатни, ăнран тухнă, ним тума пĕлмен çынсем корзинăсемпе, чемодансемпе, ача-пăча ураписемпе, çыхăсемпе чупкалаççĕ, çавăнтах тăватă çулхи пĕчекçеç ача, матрос картусне тăхăннăскер, çĕртен кăларса ывăтнă хыр тĕпĕсем хушшинче, кăвакарса кайнă аллисене саркаласа юнлă кипке татăкĕ пек выртать.

Пуринчен ытла капитан Енакиева çав матроссем тăхăнакан кăвак картус, — амăшĕн кивĕ жакеткинчен асламăшĕ çĕлесе панă çĕнĕ лентăллă картус, уççăн курăнса тăнă.

Çав çулла, хăй вăтăр икĕ çулта çеç пулнă пулин те, капитан Енакиевăн тăнлавĕсем çинчи çӳçĕсем кăвакарнă, вăл сахалтарах калаçакан пулнă, кăмăлĕ хытнă. Полкра унăн хуйхи çинчен сахалăшĕ пĕлнĕ. Ун çинчен вăл хăй те никама та каламан. Анчах пĕччен юлсан, вăл яланах арăмĕ çинчен, амăшĕ çинчен, ывăлĕ çинчен шухăшланă.

Ывăлĕ çинчен вăл чĕрĕ çын çинчен шухăшланă пекех шухăшланă. Ачи унан шухăшĕнче ӳссе пынă. Кашни минутрах вăл хăйĕн ывăлĕ халĕ миçе çулта, миçе уйăхра пулассине, вăл мĕнле сăнлă пулассине, епле калаçассине, мĕнле вĕренессине туйнă. Халĕ ĕнтĕ унăн ывăлĕ çырма тата вулама пĕлнĕ пулĕччĕ, унăн матрос картусĕ ăна юраман пулĕччĕ. Халĕ вăл картус амăшĕн комодĕнче, Костьăн пĕчĕкленсе юлнă ытти япалисем хушшинче выртатчĕ ĕнтĕ. Тен, асламăшĕ унтан пĕр-пĕр урăх усăллă япала, калăпăр, перосем чикмелли пĕчĕк хутаç е пушмак тасатмалли çемçе татăк туса хурĕччĕ.

— Мĕн ятлă вăл? — терĕ капитан Енакиев.

— Ваня.

— Ваня кăна-и?

— Ваня кăна, — хавассăн ответ пачĕ те сержант Егоров, унăн сăн-пичĕ кăмăллăн кулса илчĕ. Унăн хушамачĕ те питĕ килĕшӳллĕ: Ваня Солнцев.

— Ну, акă мĕн эппин, — терĕ Енакиев, кăштах шухăшласа тăрсан. Ăна тыла ăсатас пулать.

Егоровăн сăнĕ тăруках улшăнчĕ.

— Шел, капитан юлташ.

— Епле вара — шел? — хыттăн ыйтрĕ Енакиев. — Мĕншĕн шел?

— Тылра ăçта кайса кĕтĕр-ха вăл? Унта унăн пĕр тăванĕ те çук. Тăлăх вăл. Пĕтет вара.

— Пĕтмест. Тăлăхсене валли ача çурчĕсем пур.

— Вăл çапли — çапла та-ха, — терĕ Егоров, çаплах килти майлă калаçса. Анчах капитан Енакиевăн сассинче вăл командирла калаçма тытăнни илтĕнчĕ.

— Мĕн?

— Вăл çапли — çапла та-ха, — терĕ Егоров, пусман сулланкалакан картлашкисем çинче пĕр ура çинчен тепĕр ура çине пускаласа. — Çапах та, епле калас... ăна эпир хамăр патра, управлени взводĕнче хăварма шутланăччĕ. Ачи пит ăслăскер. Чăн-чăн разведчик.

— Ну, эсир кăна ытлашши шухăшласа кăлартăр, — терĕ Енакиев, кăшт тарăхнăрах сасăпа.

— Пĕртте апла мар, капитан юлташ. Питĕ шухăшлама пĕлекен ача. Тавралăха пысăк разведчик пекех пĕлме пултарать. Тепĕр разведчикран ирттерме пултарать. Хăех ыйтать: «Мана эсир, пиччесем, разведчик пулма вĕрентĕр-ха, тет. Эпĕ сире валли ăçта пемелли тĕлсене пĕлсе килĕп, тет. Эпĕ кунта кашни йывăç тĕмнех пĕлетĕп», тет.

Капитан кулса илчĕ.

— Хăй ыйтать. Вăл ыйтма пултарĕ. Юрамасть. Тата эпир хамăр çине епле ответлăх илме пултаратпăр-ха? Вăл вĕт пĕчĕк çын, чĕрĕ чун. Сасартăк, унпа мĕн те пулин пулса тăрсан? Вăрçăра персе вĕлерме те пултараççĕ, ун пек те пулать. Çапла вĕт, Егоров?

— Тĕп-тĕрĕс.

— Куратăр ĕнтĕ. Çук, çук. Ăна çапăçма ир-ха, ӳстĕр малтан. Унăн халĕ вĕренес пулать. Пирвайхи машинăпах тыла ăсатăр.

Егоров пĕр хушă чĕнмерĕ. Унтан:

— Тарать вăл, капитан юлташ, — терĕ иккĕленерех.

— Епле — тарать тата? Мĕншĕн эсир ун пек шухăшлатăр?

— «Эхер те эсир мана тыла ăсатма тăрсан, эп сирĕнтен çул çинче пурĕпĕр таратăп», тет.

— Çаплах каларĕ-и?

— Çаплах каларĕ.

— Ну, эпир ăна курăпăр-ха, — терĕ капитан Енакиев. — Ăна тыла ăсатма хушатăп. Кунта çапкаланса çӳремелле мар унăн.

Килти майлă калаçу пĕтрĕ. Сержант Егоров яштах тăсăлса тăчĕ.

— Итлетĕп.

— Ĕç те пĕтрĕ, — терĕ капитан Енакиев кĕскен кăна.

— Кайма ирĕк парăр?

— Кайăр.

Сержант Егоров пусма тăрăх аннă вăхăтра инçетри вăрман хыçĕнчен ерипен кăна шупка-кăвак çăлтăр ярăнса хăпарчĕ. Вăл сӳнме те ĕлкĕреймерĕ — ун йĕрĕпех тепĕр кăвак çăлтăр ярăнса тухрĕ, унтан виççĕмĕш — сарăскер хăпарчĕ.

— Батарея, çапăçма! — терĕ капитан Енакиев ытла хытах та мар сасăпа.

— Батарея, çапăçма! — янăравлăн кăшкăрчĕ телефонист трубкăран.

Çавăн пек янăравлăн кăшкăрни ку таранччен шăппăн ларнă вăрмана çывăхри тата инçетри çĕршер сасăсемпе тултарчĕ.

 

4

Çав вăхăтра Ваня Солнцев разведчиксен палаткинче, чăрăш тураттисем çинче, çара урисене хăй айне авса, котелокран пысăк йывăç кашăкпа вĕри те тĕлĕнмелле тутлă, çĕрулми, сухан, сысна какайĕ, пăрăç, ыхра тата лавровăй лист ярса пĕçернĕ яшка çисе ларнă.

Вăл çав тери васкаса, каçса кайсах çинĕ, çавăн пирки чăмламан какай татăкĕсем текех пырне ларнă. Çăтса янă чух вара унăн шĕвĕртерех çирĕп хăлхисем тахçантанпах касман вăрăм çӳçĕсем айĕнче каллĕ-маллĕ хусканса тăнă.

Ят:
Хăвăр шухăша çырса пĕлтерĕр:

Ă ă Ĕ ĕ Ç ç Ÿ ÿ Ӳ ӳ « ... » —

Хаклав:

Шухăшĕ: --...вăйсăр...мухтамаллах   мар...вăйлă
Чĕлхе илемлĕхĕ: --...илемсĕр...чаплах   мар...илемлĕ
Содержанийĕ: --...ăшах...вăтам...тарăн