«Тус-юлташсем ҫинчен» ярӑмран

(2021 ҫулхи утӑ уйӑхӗн 21-мӗшӗнче В.И. Чекушкин философ тата юрӑҫ 85 ҫул тултарать. Ҫак сӑлтавпа ГТРКра Марина Карягина ятарласа кӑларӑм хатӗрленӗ).

Кама мӗнле-тӗр, мана Владимир Чекушкинпа Чӑваш инҫекурӑмӗн экранӗ ҫинче хальхаҫҫӑн тӗл пулни капла курнӑҫнисенчен тем чуль пахарах пулчӗ. Ишлӗ Шетмӗ вӑтам шкулӗнче яп-яшӑ, хуткупӑслӑ Володя Чекушкин — Патӑрьел райкомолӗн пӗрремӗш секретарӗ — юрӑллӑ-шӳтлӗ калаҫу ирттернине аса илтӗмӗр. Ытти мӗн-мӗн асра юлнисене каласа пӗтереймӗп.

Пӗр калаҫӑва манаймастӑп. Университетри пӳлӗме ҫула май кӗчӗ те, тӳрех каларӗ: эсӗ ҫав-ҫав писателе хӳтӗлетӗн, анчах унӑн хура чунне пӗлместӗн пулас. Асӑрхан, вӑл камне куратӑнах! Кӗнеке вуласа панӑ пекех тӗрӗс пулчӗҫ сӑмахӗсем! Лешӗ пайтах шар кӑтартрӗ, ӗмӗрӗпех тилӗленсе ҫӳрерӗ. Е тата кӑмпана тухсан пирӗн ял ҫумӗнчи Ҫӑкалӑхра ачасемпе тӗл пулнӑ та, калаҫа-калаҫа кӑмпасем ҫинчен пӗлӳ «урокӗ» ирттерсе хӑварнӑ. Ачасем мана унран салам калаҫҫӗ, мӗн пӗлсе юлнипе савӑнаҫҫӗ. Эпӗ те философӑн анлӑ ӑсталӑхӗпе, тарӑн тавракурӑмӗпе, чун уҫҫипе, ырӑ кӑмӑлӗпе савӑнатӑп. Вӑл ҫапла ҫын. Яш чухнех ҫаплаччӗ, ватӑлсан та ирӗклӗ те ӑслӑ юлчӗ. Кафедра пуҫӗнче ӗҫлени, Чӑваш Республикин Президент пулӑшуҫинче тӑни пӗр шит те пӑсмарӗ ӑна.

Ҫынлӑх туйӑмӗ, ӗретлӗх, психологипе философи, наукӑпа фольклор пуянлӑхӗ унра ҫутҫанталӑкранах упранса пынӑ. «Юрлама аннерен вӗреннӗ. Юрӑра — этем ырри. Япӑххи юрӑра юрланмасть», — тет вӑл. Унӑн юратнӑ йӑмӑкӗ Клара юрӑҫ та ҫаплах калать.

Инҫекурӑмӑн «Халӑх ывӑлӗ» кӑларӑмӗ Владимир Иванович Чекушкин профессор ватлӑхра та ҫутҫантлӑкпа юрӑ ытамӗнче, чир-чӗре парӑнмасӑр пурӑнинне кӑтартнӑ. Пичетлесе ларать-и Муркаш енчи Лантӑшри канмалли пӳртӗнче Нӑрваш Шӑхаль ачи, уява лашапа пырать е килти музейӗпе паллаштарать, тарӑн ҫӑлтан шыв ӑсса кӗрет, пулӑ тытать, ял ҫыннисемпе кӗрекере юрлать е вӑрманта юмана, шӗшке, кӑмпана сӑваплать — тӑван халӑх ӗҫченлӗхӗпе, тирпейлӗхӗпе, тавралӑх хӑвачӗпе мӑнаҫланса ларатӑп. «Талантлӑ пирӗн халӑх!» тет хӑй те талантлӑ, хитре, ӗҫчен ӗҫтешӗм, Европа тавра чӑваш юррине юрласа ҫаврӑннӑ, ҫавна кӗнекере ҫырса кӑтартнӑ Владимир Чекушкин ученӑй. «Испанский дневник чувашского певца», «Бессмертная песня любви» статьясене тата «Трагедия личности» кӗнекине илсе пӑхатӑп. Нумай енлӗ ҫав унӑн пултарулӑхӗ, ытама кӗми тулли те пуян.

Марина Карягина тӗпелӗнче паллӑ этемӗн тӑхӑр теҫеткери кӗрешӳҫӗ-юрӑҫ паттӑрлӑхне кӑтартнӑ, малтан ӳкерсе юлнисене аса илтернӗ. Ват ҫынсемшӗн, ватта картакансемшӗн, чӑваш юррине юратакансемшӗн ку темрен те паха иккенне каласа тӑмастӑп. Эппин, тавах сана, маттур тележурналистка! Кашни-пӗр кӑларӑмна тимлесе пӑхатӑп, кашнинчех ӑсталӑхна куратӑп. Малашне те шырама ан пӑрах! Чӑвашӑн хӑватлӑ ывӑлӗ-хӗрӗсем нумай, вӗсене вӑхӑтра тивӗҫлӗ асӑрхани тӑван халӑха хисеплениех тесе шутлатӑп.