Дюис Ивлев, математик, профессор

Асаилӳ

Ехрем хуҫа ҫуртне хирӗҫ, Карл Маркс тата Володарский урамӗсем хӗресленнӗ ҫӗрте, тӑватӑ хутлӑ «профессура ҫурчӗ» сарӑлса ларатчӗ. Ҫак ҫуртӑн 17-мӗш хваттерӗнче пурӑнаттӑмӑр эпир. Чӳречерен пӗр енне пӑхсан Атӑл курӑнатчӗ, тепӗр енчен — Будайка ялӗ, вӑл ытла та аякра ларнӑ пек туйӑнатчӗ. Хальхи «Электротавары» магазин пирӗн куҫ умӗнче ҫӗкленчӗ. Вӑрҫӑ умӗн ҫакӑнта иртрӗ манӑн ачалӑх.

Тӗпрен илсен кунта педагогика тата ял хуҫалӑх институтӗнче ӗҫлекенсем пурӑнатчӗҫ.

Далее...

Ҫак кунсенче Тутарстанри Пӑва (Буинск) драма театрӗнче регионсен хушшинчи театраллӑ фестиваль пырать. Унта чӑваш театрсене чӗнмен. Ҫак ҫинчен «Idel.Реалии» сайт пӗлтерет.

Мӗншӗн пире йыхравламан? Ҫак ыйтуна хӑш-пӗр кӳршӗ республикин театр ӗҫтешсем хуравлаҫҫӗ. Хӑш-пӗр чӑваш театрсенче ӳсменни (застой) лару-тӑру имӗш.

Тӗрӗс-и ку шухӑш? Эпӗ ку ыйтуна — «Тӗрӗс мар!» тесе хуравлатӑп. СССР пӗтнӗ хыҫҫӑн чӑваш театрсенче нумай ырӑ улшӑнусем иртсе кайрӗҫ. Актуаллӑ, пурнӑҫа ҫывӑх, тӗрӗс кӑтартакан пулӑмсене чӑваш театрсенче хамӑр артистсем ӑста выляҫҫӗ.

Далее...

Умсӑмах вӑрӑнне:

Тумласан тумласан савӑт та тулать те, сивӗ сӑмах илте-илте манӑн чун савӑчӗ те тулчӗ, ҫавна пулах алла калем тытрӑм.

Концерт умӗн 20 минут кӗнеке сутассишӗн 600 тенкӗ хӑйпӑтса илесшӗн пулса: «Кӑларса ҫапап сана кӗнекӳсемпе пӗрле урама», — тесе ҫухӑрчӗ ман ҫине 4 ҫул каялла Ухсай ячӗллӗ Культура керменӗн администраторӗ В.Н. Михайлова кӗнекесене тата хамӑн сӑмахсемпе ҫырнӑ юрӑсен дискӗсене фойере сӗтел ҫине кӑларса хурсан.

Далее...

На базе МБОУ «Починокинельская СОШ» Комсомольского района состоялся очередной V фестиваль учителей культуры родного края. На таких больших мероприятиях преподаватели обычно показывают открытые уроки, делятся своим опытом, организуют конкурсы творческих работ учителей и учащихся. Темы открытых уроков данного фестиваля были посвящены выдающимся землякам: Н.И.Ашмарину, В.И.Чапаеву, Зарифу Башири, а также материальной и духовной культуре чувашского народа, например, чувашскому календарю, обрядам рождения ребенка, современной медицине и образу жизни наших предков.

Далее...

Атӑлҫи Пӑлхар пирки тӗлли-паллисӗр ҫырнишӗн час-часах тутарсене питлетпӗр. Тӗрӗсех питлетпӗр. Анчах хӑш чухне хамӑр ҫине ҫаврӑнса пӑхни те пӑсмасть.

Чул юпасем.

Пирӗн авторсем халӑх валли вырӑсла шедеврсем ҫырса парса тӗлӗнтересшӗн.

Акӑ В.А. Александров (Сатур) текенскер: "Волжские булгары и чуваши" — терӗ.

Пирӗн вара мӗн темелле-ши?

Ҫынсем тӗпчесе пӗлнине хӑй сӑмахӗсемпе каласа пама ӑнтӑлнӑ пулсан, нимех те каламӑттӑм.

Далее...

Халӗ ялта ӗлӗкхи пек выльӑх-чӗрлӗх йышлӑ усрамаҫҫӗ. Ҫавна май улӑх-ҫаранпа курӑк вӑйлӑ ешӗрет, этем ҫӳллӗшех ӳсет. Хӑть ҫавапа кайса ҫул. Темиҫе ҫул каялла ун пек пулман. Астӑватӑп-ха: анне ӗнене кӑкарма ир-ирех, 4 сехетре, тухса каятчӗ. Кӑштах каярах юлсан ӗне кӑкарма вырӑн юлмастчӗ. Каярахпа ялта касу яма пуҫларӗҫ. Кун хыҫҫӑн уй кӑштах пушанчӗ. Асанне пурӑнакан урамра вара 1 ҫын ҫеҫ ӗне усрать. Ҫавӑнпа вӗсем патӗнчи уя тухса утӑ ҫулма пулать. Тепӗр тесен, асаннесен урамӗнче ҫын та юлмарӗ.

Далее...

(Камсем эпир чӑвашсем)

История Волжской Булгарии изучена достаточно детально, много научной литературы. Однако ранняя история волжских булгар изучена недостаточно. Фактически она достоверно известна лишь по двум источникам: «Записки о путешествии на Волгу Ахмеда ибн-Фадлана, секретаря посольства халифа аль-Мухтадира в Волжскую Булгарию в 922- м году и письмо хазарского кагана Иосифа к испанскому еврею Хасдаю ибн - Шафруте от 960–го года, где он перечисляет племена и народы Среднего Поволжья, находившиеся в зависимости от Хазарского каганата.

Далее...

Ку сӑмахсем тӳрӗ пӗлтерӗшпе те, ытарлӑ пӗлтерӗшпе те тӗп-тӗрӗс. Пуш уйӑхӗн 5-мӗшӗнче эпир чӑваш сӑввин ӑстин ҫуралнӑ кунне паллӑ тӑватпӑр. Ҫак куна халалласа тӗрлӗрен тӗлпулусем, поэзи уявӗсем иртеҫҫӗ. Чи кирли вара, ман шутпа, — ҫак кун Миттан хӑйӗн халӗ Патӑрьел районне кӗрекен тӑван Аслӑ Арапуҫӗнчи вил тӑприне чечексемпе пуҫ тайни. Шупашкарта сӑвӑҫ пурӑннӑ ҫурт ҫинчи асӑну хӑми те ҫак кун тӑлӑх юлмасть.

Ҫак пархатарлӑ ӗҫӗн пӗлтерӗшне тата тарӑнраххӑн ӑнланса илме ҫакна аса илни те ҫителӗклӗ: акӑ, чӑваш халӑхӗн чылай маттур ывӑлӗн-хӗрӗн вилтӑприйӗсем те пулин ӑҫти пач паллӑ мар — кайса чечек хурас тесен те хума ҫук.

Далее...

Сӑпайлӑ мар пулин те ҫак статьяна хам ҫинчен ҫырас килет. Ку тарана ҫитиччен хама ҫак тӗнчери пӗр пӗчӗк кӑпшанкӑ вырӑнне ҫеҫ хураттӑм та мана ыттисен ӑмсанмалли, кӗвӗҫмелли, тарӑхмалли сӑлтав ҫук пек туйӑнатчӗ. Анчах ҫак кунсенче пулса иртекен пулӑмсем хамӑн хака самантрах ӳстерчӗҫ. Ҫапла-ҫапла, ӳстерчӗҫ.

Тӑшман чапа кӑларать тесе нихӑҫан та шутламан, анчах вӑл ҫӗр ҫинче питех те кирлӗ иккен. Юрӗ, йӗркипе каласа кӑтартам-ха.

Ҫак ҫула ҫитсе ҫемҫе пукан енне нихӑҫан та тӗмсӗлмен.

Далее...

Кӑрлач уйӑхӗнче Чӑваш халӑх сайчӗ «Видеотавлашу» йӗркелерӗ. Унта та, кайран та, «Капкӑн» тавра сас-хура тухма пуҫларӗ — имӗш вӑл питӗ тӑкаклӑ, ӑна кӑларма укҫа-тенкӗ ҫителӗксӗр, ҫавна пула журнала кварталта пӗрре кӑларма пуҫлас шухӑшлӑ. Кунашкал сас-хура тавра чӑваш халӑхӗн пӑшӑрханмасӑр иртме май ҫук, ҫавна май ҫӗнӗ редактор ларнине кӗтсе илнӗ хыҫҫӑн эпир ятарлӑ статья хатӗрлес терӗмӗр.

«Капкӑн» журналӗн кун-ҫулне илес пулсан, вӑл 1925 ҫулта пуҫланнӑ. Пуш уйӑхӗнче пӗрремӗш кӑларӑмӗ пичетленсе тухнӑ.

Далее...