Ăмăрткайăк

Аркадий Ĕçхĕл | Поэма | 1943 | вăрçă | 79 580


Тухайман ун айĕнчен.

 

Икĕ пуçлă ăмăрткайăк,

Сăхăланнă: «Тытса кайăп,

Систермесĕр, вăрă пек,

Юлашки çак Ирĕке».

 

Кĕрхи каçĕ тĕм-хура,

Ак вĕçет вăл, вăр-хурах,

Ирĕклĕ çеçенхире,

Икĕ ирĕклĕ чĕре

Лăпкăн çывăрнă çĕре.

 

Анчах çĕрлехи тăшман

Шăппăн вĕçеймест ниçтан.

Тăхлан çунат варкăшать —

Хирти кăлкан каш-кашлать;

Ши! шăхăрса çил вĕрет —

Хăрушлăха систерет.

 

Ирĕк-кайăк кăларать

Пуçне çунат айĕнчен.

Хăйĕн тусне вăратать

Инкек килсе çитиччен.

Унтан, вут та çиçĕм пек,

Çурса тĕксĕм тӳпене,

Хăйĕн пĕтĕм вăйĕпе

Çӳлелле вăл вирхĕнет.

 

Ак пуçланчĕ çапăçу,

Акăш-макăш тытăçу!

Тавăл мар ку, çумăр мар,

Пăрпа хутăш пĕрхĕнет;

Çитмĕл çичĕ çухрăма

Чĕп-чĕрĕ юн сирпĕнет.

Икĕ пуç, тăватă куç,

Паллă ĕнтĕ хăватлах.

Анчах пирĕн Ирĕк-тус

Парăнмасть çав хăвăртах

Пуçĕ унăн иккĕ мар,

Анчах ӳснĕ ирĕкре;

Куçĕ те тăваттă мар,

Анчах чунĕ çирĕпрех.

 

Пăлтăр-пăлтăр çаврăнса,

Пĕлĕтсене çапăнса,

Нумай вăхăт çапăçсан,

Икĕ пуçлă вăр-хурах

Халтан кайрĕ самаях.

 

Вара çакă самантра

Ирĕк-кайăк тăшманран

Аяккарах пăрăнчĕ.

Унтан каллех пур вăйран

Тăшман çине тăрăнчĕ.

Çутă хурçă сăмсипе

Пырса çапрĕ, сăнă пек,

Сулăмлăн та вирлĕн çеç

Тăшмана вăл пуçĕнчен;

Пуç чăл-пар çеç сирпĕнчĕ

Хăйпăнса чăн кăкĕнчен.

 

Хăрах пуçлă çав тăшман

Тытăнса тек тăрайман...

Çĕрелле вăл вăркăнать,

Хĕрхенмешкĕн йăлăнать.

 

Хайхискер, кунта çĕрте

Пирйн тусăмăр сунарçă

Уххине пĕр туртса ячĕ,

Вăйлăн вăркăнчĕ çĕмрен.

Пырса çапрĕ вăл хăватлăн,

Турĕ вăхăтлă ĕçне:

Чӳлмекле çапса салатрĕ

Лешĕн юлашки пуçне.

 

Ир те пулчĕ. Çут хĕвел

Чупса тухрĕ уй-хире.

Икĕ тус хайхи пăхать,

Икĕ тус хайхи курать:

Çĕрлехи тискер-усалăн

Пуçĕ пулнă-мĕн ултавлă,

Çийĕ пулнă ылтăнран,

Купташки вара — тăмран.

 

Çапла Ирĕк Пусмăра

Çĕннĕ юнлă вăрçăра.

Пĕтнĕ, тет, Хăрпан патша та

Çавăн хыççăнах вара.

 

Икĕ тус татах та лайăх

Тытăннă, тет, пурăнма.

Чăн-чăн аслă ăмăрткайăк,

Икĕ пуçлă вăрă мар,

Ылтăнпа сăрлани мар,

Çынна кӳнĕ ирĕклĕх,

Чуна кӳнĕ çирĕплĕх;

Сирнĕ пусмăр-хурлăха,

Телей кӳнĕ халăха,

Ӳссен хăвах курăн эс:

Еплерех вăл пурăнăç.

 

* * *

Юмахне мучи пĕтерчĕ

Чĕртрĕ сӳннĕ чĕлĕмне.

Ункăн-ункăн вăл вĕçтерчĕ

Кукăр чĕлĕм тĕтĕмне.

 

Хветут тăчĕ. Унăн халĕ

Хул лапаткисем çинче

Ăмăрткайăкăнни майлă

Çунат шăтрĕ. Ак тĕнче!

 

Икĕ аллине вăл сарчĕ

Чăн-чăн ăмăрткайăкла,

Çил пек, вĕçнĕ пек чуптарчĕ

Малалла та тăвалла.

 

Ак вăл сăрталла çитет те

Кăшкăрать пур вăйĕпе:

— Курса юл, мучи, вĕçетĕп

Паттăр ăмăрткайăк пек!

 

4. Шкулта

Вăрçăсемпе хăрушă выçлăх

Шăлланă, шелсĕр çавипе

Тăван çĕр тăрăх тухнă хыççăн

Лăпланчĕ пурнăç майĕпе.

 

Анчах тăлăх-турат Хветутăн

Пайтах-ха умĕнче асап.

Ĕмĕчĕпе кăна вăл тутă,

Пĕр ĕмĕт çутă та таса.

 

...Кĕр кунĕ çитрĕ. Çил вăр-варрăн

Килсе шаккарĕ çенĕке.

Хветут кăçал тытма шутларĕ

Алла шур хут та кĕнеке.

 

Ан тив, сив çил туртса силлетĕр

Çĕр саплак лартнă сăхмана.

Хветут халь хăрамасть нимрен те,

Шкула кайма вăл тумланать.

 

Шкул алăкне уçать хăюллăн,

Ялан çӳренĕ пек кĕрет.

Шăв-шавпала шкул çурчĕ тулнă,

Çурхи вĕлле пекех кĕрлет.

 

Кĕрет учитель. Куçлăх витĕр

Кăштах хăтăрасла пăхать.

— Ачсемĕр, — тет, — шавлатăр питĕ. —

Вĕлле часах ак шăпланать.

 

Унтан учитель кăшт йăпатнăн,

Кăшт çирĕппĕн, кăшт вашават,

Ыйтма пуçларĕ — кам мĕн ятлă,

Мĕнле кашнийĕн хушамат.

 

Кунта ун куçĕсем Хветутăн

Куçĕсемпе тĕл пулсанах:

— Орлов! — тесе леш тăчĕ туххăм,

çаплах каларĕ, кулса мар.

 

Учитель ун çине вăраххăн

Пăхать хайхи, шалт тĕлĕнсе

Кунта çырма та вăл пăрахрĕ,

Ручки те ӳкрĕ аллинчен.

 

«Мĕнле Орлов?» — шутлать хăй тĕллĕн,

Шуталнă майăн тем кĕтет. —

Ун ашшĕ пулнă-çке — кам пĕлмĕ? —

Ялти чи ятсăр Мĕкĕте».

 

Унтан Хветутăн хура куçĕ

Кăшт та сикменнине кура,

Учитель çирĕппĕн те уççăн

«Орлов» тесе çырса хурать.

 

Мĕнех вара — пул ăмăрткайăк,

■ Страницăсем: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 ... 24

add comment Çĕнĕ комментари хуш


Ят:
Хăвăр шухăша çырса пĕлтерĕр:

Ă ă Ĕ ĕ Ç ç Ÿ ÿ Ӳ ӳ « ... » —
Хаклав:
Шухăшĕ:
Чĕлхе илемлĕхĕ:
Содержанийĕ: