Чун канăçĕ
1
Кĕркури, хĕрĕхелле çывхарнă арçын, «Москвичпа» хуларан ялалла тусан вĕçтерсе пырать. Унăн, телеателье мастерĕн, районти ялсем тăрăх час-часах çӳреме тивет. Паян та диспетчер ăна ирех ĕç хушрĕ, кăнтăрлаччен Чеккей ялне çитсе килме каларĕ. Машинăра пăчă. Кĕркури хăй енчи кантăка антарчĕ. Ачаш çил пите кăтăкласа вĕрет. Радиоприемник хаваслă юрă кĕрлеттерет. Кĕркури кăмăлĕ лайăх. Хирĕç пыракан машинăсенчи палланă шоферсене аллине çĕклесе саламлать.
Акă Курки вăрманне кĕрлеттерсе кĕчĕ. Халĕ ик-виç çухрăма яхăн çак вăрман урлă каймалла. Шалалла кĕрсен Кĕркури машинине чарчĕ, алăкне питĕрчĕ те чăтлăха пăрăнчĕ. Епле ырлăх кунта! Сулхăн. Кайăксем чарăнмасăр юрлаççĕ. Ура айĕнче хĕрлĕ пĕрлĕхен куçа илĕртет. Татса çимесĕр епле чăтăн! Пĕрлĕхен çырлине çăвара ывăткаласа утать Кĕркури.
Çӳресен-çӳресен çул çине каялла тухрĕ. Анчах машинине лартса хăварнă вырăнтан чылай айккинелле пăрăннă иккен.
Машина патнелле утма тăнăччĕ çеç, çывăхра такам йынăшни илтĕнсе кайрĕ. Хĕрарăм сасси. Мĕн амакĕ вара ку? Кĕркури васкасах сасă патнелле утрĕ.
Инçех те мар çап-çамрăк хĕр выртать. Ун çывăхĕнчи курăк вырăн-вырăн юнпа хĕрелнĕ. Хĕрĕн сăнĕ-пичĕ шурса кайнă.
— Мĕн пулчĕ сире? — васкавлăн пĕшкĕнчĕ Кĕркури хĕр патне. Лешĕ вăйсăррăн типĕ тутине хускатса илчĕ.
— Пĕр грузовик çапса хăварчĕ, — пăшăлтатрĕ вăл.
— Ах, путсĕр! Чарăнса та тăмарĕ-и?
— Чарăнмарĕ. Эпĕ ӳкнине курмарĕ те пулĕ... Пулăшсамăрччĕ, тархасшăн.
— Паллах пулăшатăп. Çавăнпа килтĕм те, — хыпаланчĕ Кĕркури.
Арçын аллинчен тытса хĕр ура çине тăма хăтланчĕ, анчах сулăнса кайрĕ те курăк çине тĕшĕрĕлсе анчĕ.
— Эсĕ, пикеçĕм, хăвна кун пек ан нушалантар-ха, — йăпатрĕ ăна Кĕркури. Хĕре асăрханса çĕклерĕ вăл, машина патне илсе пырса хыçалти ларкăч çине вырнаçтарчĕ. Машинине те васкатмарĕ. Пульницана чиперех çитрĕ. Кунта шурă халат тăхăннă икĕ хĕрарăм хĕре наçилкке çине хурса шала илсе кĕчĕç.
Хĕрĕн ятне-шывне те ыйтса пĕлеймерĕ Кĕркури. «Халĕ эсĕ шанчăклă алăра. Анăçлă пултăр. Ыран килĕп-ха, тен», — терĕ те хăй ĕçĕпе малалла вĕçтерчĕ.
Эх, çутçанталăк туртăмĕ! Мĕн кăна кăтартмасть, мĕн кăна тутармасть, ăçта кăна çитермест вăл. Нумайăшĕ инкек-синкек те курать ăна пула. Кĕркури хăй те çавна пулах арăмĕпе уйрăлчĕ-çке-ха. Мăшăрĕ ăна, аллинче пĕчĕк ача пулнине пăхмасăрах, килтен хăваласа ячĕ. Урăх хĕрарăмпа çӳренĕшĕн каçармарĕ. Ача чухне шкулта пĕрле вĕреннĕ Гальăпа çыхланса кайнăччĕ ун чухне Кĕркури. Халĕ, уйрăлнă хыççăн, общежитире пурăнать: хваттерне вăл арăмĕпе ачине парса хăварчĕ, хăйне машинăпа гараж илчĕ.
Паллах, хĕрарăм енчен аптрамасть Кĕркури. «Москвичлă» ирĕк арçын çумне çыпçăнакан тем чухлех. Пĕри йăлăхтарсан тепринпе çӳрет хусах. Мĕн чухлĕ хĕрарăм, анчах вĕсенчен пĕри те чĕрере вырăн тупаймасть хальлĕхе. Паян тем пулчĕ вара. Чуна пăлхатакан туйăм çуралчĕ. Сусăрланнă хĕр мĕнле майпа тыткăна илчĕ-ши ăна? «Чĕрĕлтĕр çеç часрах. Кĕрсе куратăпах», — шухăшларĕ Кĕркури.
Хĕре Люся тесе чĕнеççĕ иккен. Кăна Кĕркури тепĕр кунхине медсестраран ыйтса пĕлчĕ.
— Аван-и, Люся! — сывлăх сунчĕ вăл палатăна кĕрсенех. Вырăн çинчи хĕр тĕлĕнсе кайрĕ.
— Эсир ман ята ăçтан пĕлетĕр? Тата ман пата епле килме шут тытрăр? Ларăр, ура çинче тĕрĕслĕх çук теççĕ, — куланçи турĕ хĕр. Кĕркури ним калама аптрарĕ.
— Килетĕп терĕм-иç. Вăт килтĕм. Ятна тухтăрсем каларĕç...
Люся палатăра пĕчченехчĕ. Кӳршисем вестибюле телевизор пăхма тухнă. Хĕрĕн аманнă урине вăрăм йĕпсем тирнĕ те темле йывăр киресем çакса хунă.
— Ыратать пуль, епле чăтатăн? — шеллерĕ Кĕркури.
— Укол тăваççĕ, — хуравларĕ хĕр.
Чылайччен калаçрĕç вĕсем. Çывăхрах паллашрĕç. Люся техникум пĕтернĕ хыççăн хула библиотекинче пĕрремĕш çул ĕçлет. Вăл ĕнер ялти асламăшĕ патне çуранах кайма тухнă. Анчах инкеке лекнĕ. Кĕркури те ăна хăйĕн пурнăçĕ çинчен кăшт каласа пачĕ. Авланса уйрăлни тата ача пурри çинчен çеç шарламарĕ.
Палатăна медсестра кĕрсен Кĕркури ура çине тăчĕ.
— Юрĕ, Люся, каяс-ха ман. Сирĕн пата ыран каллех килетĕп. Хирĕç мар-и?
— Вăхăтăр пулсан, тархасшăн, — терĕ хĕр.
Больницăна куллен çӳрерĕ Кĕркури. Люся чиперех сывалса пынишĕн савăнчĕ. Уйăх ытла выртнă хыççăн ыран хăйне больницăран кăларасси çинчен пĕлтерчĕ.
— Епле лайăх! — хĕпĕртерĕ Кĕркури. — Эпĕ сире кунта илсе килнĕ машинăпах киле леçсе хăварăп.
— Ырă сăмахшăн тавтапуç. Хамăн каччă та машинăпа килме пулчĕ, — именчĕклĕн кулчĕ Люся.
Ак тамаша! Ку хĕрĕн каччи те пур-çке? Тепĕр енчен, мĕн тĕлĕнмелли? Кун пек чиперккен те каччă пулмасан! Апла Кĕркурисем, ват супнăсем, аякра тăччăр. Кĕвĕç туйăмĕ çĕкленчĕ, Кĕркури ăна кăтартасшăн пулмарĕ.
— Юрĕ апла. Каярах эсир гипсăр çӳренине пырса курăп, — терĕ арçын хăйне йăпатса.
— Кĕтетĕп. Хаклă хăна пулатăр. Пуриншĕн те тав.
2
Люся каччă пур тени Кĕркури кăмăлне самаях пăсрĕ. Чиперккене манма тăрăшса чылайччен асапланчĕ. Çук, пуçран та, чĕререн те тухмасть Люся. Халĕ ĕнтĕ вăл гипсран хăтăлма тивĕç. Мĕнлерех туять-ши хăйне? Тен, çитсе курмалла? Люся хăйĕн адресне пачĕ вĕт-ха. Апла пулсан, хирĕç пулмĕ. Енчен каччи те унта пырсан? Пытăр-иç. Курăнать унта.
Кĕркури магазинта торт туянчĕ, пасарта — пан улми, чечек çыххи. Люся кукамăшĕпе çеç пурăннине те пĕлтернĕччĕ: ашшĕпе амăшĕ Çурçĕрте ĕçлеççĕ-мĕн. Карчăк валли Кĕркури пĕр пачкă чей илчĕ. Кун каç енне сулăнсан, шукăль тумланнăскер, Люсьăсен çуртне шыраса тупрĕ те кирлĕ алăка пырса шаккарĕ. Вăрах кĕттермерĕç.
— Ай, эсир-и ку? — тĕлĕнсе кайрĕ хĕр. — «Пыратăп» тесе шӳтлесе каларăр пулĕ тенĕччĕ. Иртĕр-ха, иртĕр.
Хĕр Кĕркурине алăран тытсах шала илсе кĕчĕ.
— Кукамай, — терĕ вăл. — Пирĕн пата мана инкекрен çăлнă юлташ килчĕ.
— Э-э-э, çакă пулчĕ-им-ха алăкран шаккаканни? — Люсьăпа чăвашла калаçрĕ вашават карчăк.
«Ха, чăвашсемех иккен», — тĕлĕнчĕ Кĕркури. Вăл, пур, Люсьăпа вырăсла çеç калаçнă. Кам пĕлнĕ вăл чăваш хĕрĕ иккенне! Халĕ ĕнтĕ Кĕркурин те хăй чăваш пулнине пĕлтермелле.
— Аван-и? — терĕ вăл кинемее алă парса.
Халĕ Люсьăпа кукамăшĕ шак хытса тăчĕç, пĕр-пĕрин çине пăхкаларĕç.
— Чăваш-им эсир? — пĕççине шарт çапрĕ кинемей. — Тăван çын ĕнтĕ апла!.. Эй, Турă! Пĕр-пĕрне пулăшмалла ĕнтĕ çынсен çак тĕнчере. Тавтапуçах сире пирĕн Люсьăна инкекрен хăтарнăшăн, — чĕвĕлтетрĕ карчăк кухньăра чупкалама пуçланă май.
Кĕркури парнине — чечек çыххине — Люся вазăна лартрĕ, магнитофонпа чăваш кĕвви янраттарса ячĕ.
Çепĕç юрă — хăлхара, Кĕркури умĕнче йăрăс пӳллĕ çамрăк хĕр тăрать. Чипер те иккен Люся! Сарă çӳçне хул пуççи урлă сапаласа янă. Тăрăхларах пичĕ çинче çуркунне пăнчисем илемлĕн курăнаççĕ. Çырла пек хĕрлĕ тутинчен сĕткен тапса тухас пек. Çăмăл кĕпе хĕрĕн илемлĕ кĕлеткине тата та илĕртӳллĕрех кăтартать. Ури те чиперех — нихçан та хуçăлман тейĕн. Кĕвĕ майĕпе хĕр пилĕкне авкаласа вылятать. Çак самантрах ыталаса илĕччĕ ăна Кĕркури. Люся арçын хăй çине кăмăлласа пăхнине сисрĕ, именсе кукамăшĕ патне кухньăна кĕрсе кайрĕ.
Чей ĕçме чĕнчĕç. Кĕркури хаваспах сĕтел хушшине вырнаçрĕ, тепĕр енне Люсьăн кукамăшĕ ларчĕ. Хĕр вара куркасене чей тултарчĕ, апат-çимĕç янтăларĕ. Кунашкал кăмăллĕ лару-тăрура Кĕркури арăмĕпе уйрăлнăранпа та апатланманччĕ пулас. Халĕ акă арăмĕ вырăнне çамрăк пике чейпе сăйлать. Тĕлĕнмелле! Анчах мĕн тĕлĕнмелли? «Пурте юхать, пурте улшăнать» теççĕ-и-ха ăсчахсем? Кĕркури çакна лайăх ăнланать.
— Çийĕр, килти пек пулăр, — тет кинемей те. — Хăвăр кам пулатăр, ăçта ĕçлетĕр? Çапла шавласа ларнă хушăра алăка шаккарĕç.
— Эсĕ, Люся, хăнана пăх, хамах уçăп, — терĕ кинемей ура çине тăрса.
— Салам, асанне! — илтĕнчĕ кĕçех арçын сасси. — Люся килте-и?
Кĕçех сĕтел умне кĕрнеклĕ, вăтам пӳллĕ каччă пырса тăчĕ. Вăл малтан Кĕркури çине кăн-н пăхрĕ, унтан арçынна чейпе хăналакан Люсьăна тем каласшăн пулчĕ, сĕтел хушшинче палламан çын ларасса кĕтменскер, ним калама аптрарĕ, хĕрелсе кайрĕ.
— Лар, — терĕ Люся Кĕркури умĕнчи чей куркине сахăр янă май. — Эсĕ те пирĕнпе чей ĕç.
— Çук, — хуравларĕ тӳрккессĕн, — ларса тăмăп. Эпĕ кунта ытлашши пулса тухрăм пулас.
— Чим-ха, Гена, — лăплантарасшăн пулчĕ хĕр. — Ку — Кĕркури. Ман пата больницăна пырса çӳренĕ юлташ. Мана инкекрен çăлаканни.
— Пĕлетĕп. Веçех ăнлантăм. Час-часах калаçаттăн çав ун çинчен, — пушшех чăркăшса кайрĕ Гена. — Апла эп каятăп!
— Лăплан! — тарăхсах кайрĕ Люся, анчах çав самантрах унăн пуçне урăх шухăш пырса кĕчĕ пулас. — Юрĕ, кай, чармастăп! — тесе хучĕ.
Кĕркури шăп ларать. Ку ятлаçу хушшине хĕсĕнесшĕн мар вăл. Усси пулмĕ. Генка хĕрӳ ача иккен — шалти туйăмне пытараймасть.
— Каймасть тетĕн-им? Каятăп!
Э-эй, тавлашу шала кĕрсе пырать. Кирлĕ мар харкашăва хутшăнасшăн мар вăл. Кĕркури ура çине тăчĕ. Генка патне пычĕ, хул пуççийĕ çине аллине хучĕ:
— Чарăн-ха, тусăм! Мĕн пустуй чăркăшатăн?
Генка унăн аллине сирсе ячĕ те сиввĕн шăл витĕр сăрхăнтарчĕ:
— Юрĕ, пичче. Кунта санпа калаçмалли вырăн мар. Эпир санпа урамра, тĕттĕм çĕрте тĕл пулăпăр.
Каччă сыв пуллашмасăрах урама тухса вирхĕнчĕ.
— Ай-яй, хĕрӳ иккен сан каччă! — тăрăхларах каларĕ Кĕркури. — Епле çӳретĕн унпа?
— Юратать вăл мана, - пуçне чикрĕ Люся. - Çавăнпа кĕвĕçет.
3
«Акăш кӳлли» балет кайса курма шутларĕç Кĕркурипе Люся.
Кĕркури, халиччен оперăпа балет театрĕнче пулса курманскер, ăшĕнче çакăншăн Люсьăна тав турĕ: асамлă музыка унăн чунне те çемçетрĕ.
Хĕр темшĕн Кĕркурипе халĕ те «эсир» тесе калаçать. Ахăртнех, çулĕпе аслăраххине кура пуль.
— Люся, — хулран тытрĕ ăна Кĕркури урама тухсан. — Атя паянтан пĕр-пĕрне «эсĕ» тесе чĕнер. Юрать-и?
— Мĕншĕн?
— Эпир çывăх çынсем вĕт.
— Çума-çумăнах утса пыратпăр та, çывăхах ĕнтĕ, — кулса ячĕ хĕр. Кĕркурин пичĕ те савăнăçпа çуталчĕ. Вăл Люсьăн аллине тытса чăмăртасшăнччĕ, анчах, ак тĕлĕнтермĕш, Кĕркури хăяймасть иккен! Кун пекки тахçантанпах пулманччĕ. Вăтанать!.. Нивушлĕ чунпа яшланса хĕрсенчен çамрăк чухнехи пекех вăтанакан пулчĕ вăл?
— Балет театрĕнче халиччен пулман эпĕ, — ассăн сыварĕ Кĕркури. — Унăн илемне ăнланман ĕнтĕ. Ытларах кинона, цирка çӳренĕ. Чим-ха, астурăм, пĕлтĕр Иркутскра орган музыкине итленĕччĕ.
Вулавçăсен шухăшĕ
Çĕнĕ комментари хуш
елена (2018-09-21 19:57:24):
Калав килешре.Калаври геройсен малаллахи шапине пелес килет