Чун канăçĕ
— Эсĕ Иркутскра та пулнă-и?
— Пулнă. Унта ман аппа пурăнать. Хăнана кайнăччĕ.
Троллейбус чарăнăвне çитрĕç. Халăх нумай, пурте таçта васкаççĕ. Кĕркурипе Люся, çын тĕркĕшĕвне хутшăнса, троллейбуса кĕчĕç. Пур енчен те çын хĕснипе лăпкă тăма майĕ те çук.
Пĕр-пĕрне куçран пăхса пыраççĕ. Сассăр кулса илчеç, Кĕркури хĕр аллине ачашшăн чăмăртарĕ. Люсьăран ăшă туйăм çапнине туйса илчĕ вăл. Çан-çурăма вĕрилентерекен ăшă. Пĕтĕм пĕве сарăлчĕ çавскер. Вăрах кайинччĕ троллейбусĕ. Часах ан çиттĕрччĕ. Люся та аллине Кĕркури аллинчен уйăрасшăн пулманни чуна çĕклет. Апла пулсан, кăмăлĕпе сивлемест вăл Кĕркурие. Троллейбус васкамасăр кайсан та анмалли çĕре çитрĕç-çитрĕçех. Салонра çын та сахалланчĕ. Кĕркурипе Люся троллейбусран анса юлчĕç те инçех мар чарăнса тăчĕç.
— Малалла пĕчченех кайăп. Тавтапуç ăсатнăшăн, — терĕ Люся. Кĕркурипе сывпуллашас тесе аллине тăсрĕ.
— Эпĕ санăн каччă мар-им киле çитичченех ăсатса яма? — шӳтлерех ыйтрĕ Кĕркури.
— Сан пирки пăлханатăп эпĕ, Гриша. Эпĕ пĕччен таврăнсан аванрах пулĕ, Люся тата тем каласшăн пулчĕ. Кĕркури унăн сăмахне татрĕ.
— Мĕнрен хăрамалли пур манăн? Атя утар, — терĕ вăл. — Çурçĕр те çитмен вĕт-ха, пĕчĕк ачасем çеç çывăрма хатĕрленеççĕ.
Кĕркури пĕшкĕнчĕ те хĕре пит çăмартинчен чуптуса илчĕ.
— Апла юрĕ-çке, — терĕ Люся. — Хĕре капла чуп тума хăраман каччăпа таçта кайма та шикленес çук, анчах...
Вĕсем васкамасăр Люсьăсен çурчĕ еннелле утрĕç. Çуллахи каç ăшă. Тӳпере çалтăрсем çунаççĕ. Кĕркурипе Люся утакан урам хула хĕрринче вырнаçнă, çавăнпа кунта тĕттĕмрех те, çыннисем те сайрарах. Киленсе утаççĕ иккĕн, шăкăл-шăкал калаçса. Çумра çамрăк чăваш пики утса пыни Кĕркурин чунне яш чухнехи пек пăлхантарать. Хĕре каллех троллейбусри пек ыталаса илчĕ Кĕркури, хăй енне çавăрчĕ.
— Люся, — терĕ шăппăн. — Пăх-ха кунталла.
Хĕр пуçне çĕклерĕ çеç. Кĕркури унăн вĕри тутине хăйĕн тутипе пĕрлештерчĕ.
— Кирлĕ мар, — терĕ хĕр ачашшăн арçын ытамĕнчен вĕçерĕнсе. — Каяр. Киле таврăнма вăхăт Кукамай çухатма пултарать,
Ыталанса малалла утрĕç. Умри çурт хыçĕнче пĕр çын мĕлки вĕлтлетсе илчĕ. Çакна Кĕркурипе Люся та асăрхарĕç, анчах шарламарĕç. Леш Генка сыхламасть-и-ха вĕсене: тĕттĕмре тĕл пулассипе хăратма пăхре-çке.
Кĕркури çурт тĕлĕнчен иртнĕçем тротуар айккинелле ун-кун пăхкаларĕ. Сыхă пулни чăрмантармасть. Çуртран иртсен, лешĕ, пытанаканни, çул çине тухса вĕсем хыççăн утрĕ. Ни тăрса юлмасть, ни хăваласа çитмест. Кăшт кайсан, ун патне тата иккĕн тухрăç. Хăюллăнах çывхарчĕç. Капла пăтăрмах сиксе тухма пултарать.
— Хăшне те пулин паллатăн-и эсĕ? — ыйтре Кĕркури хĕртен.
— Пĕри Борис пулмалла. Генкăн çывăх тусĕ. Хăйсем хушшинче Мосол тесçĕ ăна.
Акă ĕнтĕ Люся пурăнакан çурт картишĕ. Кунта урамринчен те тĕттăмрех иккен.
— Эй, чувак! Чарăн! — сас пачĕ тахăшĕ тĕттĕмрен. — Калаçмалли пур.
Люсьăпа Кĕркури чарăнса тăчĕç. Вĕсем патне пиллĕкĕн утаççĕ. Вĕсемпе пĕрле — Генка та.
— Эпĕ хĕре килне ăсатса ярам-ха, вара калаçăпăр, — терĕ Кĕркури.
— Тупăннă джентельмен! — йĕплесе илчĕ тахăшĕ.
Пĕрисем Люсьăпа Кĕркурие умĕнчен пӳлеççĕ, теприсем çурăм хыçне тăраççĕ. Хыçалтан пынă виçĕ каччă та чарăнса тăчĕç. «Çурт çумне çурăмпа тăмалла — хыçалтан ан тапăнччăр», — тавçăрса илчĕ Кĕркури, Люсьăна алăран туртса çурт çумне тĕршĕнчĕ.
— Мĕншĕн çакăн чухлĕ халăх пухрăн, Генка? — йĕкĕлтерех ыйтрĕ вăл. — Иксĕмĕр çапăçнине кăтартас терĕн-и?
— Шăл йĕрсе ан тăр! — çиллессĕн тавăрчĕ Генка. — Кунтан вĕçтер сиккипе. Вунна çити шутлатăп. Кайса ĕлкĕреймесен шăмму-шаккуна вататпăр.
Люся Генка еннелле туртăнчĕ.
— Чарăн, Генка! — терĕ вăл. — Мĕн çитмест сана?
— Санпа калаçакан çук-ха кунта, — сирсе ячĕ ăна каччă.
Çакăн чухлĕ ушкăна, паллах, вăйпа çĕнтерейместĕн. Мĕн те пулин шутласа кăлармалла. Кĕркури çак урамрах Юрка ятлă çамрăк çын пурăннине астуса илчĕ. Кĕрнеклĕскер, икĕ хутчен те тĕрмере ларса тухнăскер. Кунтисем Сальман теççĕ ăна. Пĕррехинче Кĕркури ăна телевизор юсаса панăччĕ. «Тен, хăçан та пулин манăн та пулăшма тӳр килĕ», — тенĕччĕ ун чух Сальман.
— Атя-ха, Мосол, малтан санпа калаçса илер, — терĕ вăл паçăр хыçран пынă каччăсенчен пĕрне, ыттисенчен кĕрнеклĕрех курăнаканнине.
— Калаçар, — терĕ лешĕ. Унтан юлташĕсене: — Хĕр çумне ан çыпçăннă пултăр, — терĕ.
— Итле, Мосол, — хăюлланчĕ Кĕркури. — Илсе кай хăвăн ачусене кунтан. Атту санăн та Сальманпа калаçма тӳр килĕ.
— Ăçтан пĕлетĕн ăна?
— Пĕлетĕп. Вăл та мана лайăх пĕлет. Пĕр-пĕрне ăçтан пĕлни сана кирлех мар пулĕ.
— Мĕншĕн паçăрах каламарăн?
— Эсир ыйтмарăр вĕт. Генка пуçтахланман пулсан эпĕ халь те калас çукчĕ.
— Юрĕ, Генкăпа эпĕ хам калаçăп, — терĕ Мосол. — Атя, каяр.
Ушкăна таврăнсан, Мосол малтан Генкăпа, унтан ыттисемпе тем пăшăлтатса илчĕç. Унтан пурте пĕр сăмахсăр пăрăнса утрĕç. Генка çеç Люсьăна: «Асту, пике, унпала телей кураймастăн эсĕ», — тесе çиллессĕн мăкăртатрĕ.
Иккĕн çеç тăрса юлсан хĕр çăмăллăн сывласа ячĕ.
— Хăравçă санăн Генка, — терĕ ăна Кĕркури.
— Паянтан манăн мар вăл, — шăппăн хуравларĕ Люся.
4
Вăхăт малалла чупнă май Кĕркурипе Люсьăн туслăхĕ те çирĕпленчĕ. Люсьăна курман кунсенче чунне тунсăх пусать. Тепĕр чухне вăл хăйне çирĕмри каччă евĕрех туять. Çутă туйăм хĕрĕхе çывхаракан çынна та çунатлантарма пултарать иккен. Уншăн чи кирли — Люся юнашар пулни. Хĕр те Кĕркури çине халиччен сиввĕн пăхман-ха. Ара, мĕнрен начар вăл: яштака пӳллĕ, патвар, яланах таса та тирпейлĕ çӳрет. Укçи-тенки те пур: театра, цирка — ăçта кăна илсе çӳремест хĕре.
Паянхи кунччен мĕн кĕтнĕ-ха Кĕркури хĕрарăмсенчен? Алхасу, ĕçкĕ-çикĕ, йăпану... Люсьăпа паллашнă хыççăн тем пулчĕ: çак чăваш хĕрĕпе вăл аллине ирĕке яма хăяймасть. Юрату-шим çакă? Темшĕн çак хĕрпе унăн пĕрмаях ăшшăн калаçас килет, унăн кашни сăмахне итлес, пурнăçлас килет. Тĕлĕнет Кĕркури, анчах хăйĕнпе ним тума та пултараймасть. Люсьăна пăт-пат сăмахпа кӳрентересрен те шикленет.
Пĕрре, шăматкун, калаçса татăлнă пекех, кăнтăрла çитеспе Кĕркури Люся патне киле пычĕ. Вĕсен дачине кайса килме палăртнăччĕ.
— Эпĕ машинăпах килтĕм, — терĕ вăл.
Пахчари ун-кун ĕçе вĕçлесен Атăл хĕррине анчĕç. Пĕрле ĕçмелли-çимелли те илчĕç.
Тĕттĕмленчĕ. Кăвайт чĕртсе чей çакрĕç. Кĕçех çăлтăрсем те çӳл тӳпере пĕр-пĕрне куç хĕссе выляма пуçларĕç. Хуранти шыв вĕреме кĕчĕ. Техĕмлĕ хăмла çырла çулçи, пĕр чĕптĕм Инди чейĕ ячĕç унта. Техĕмлĕ чей хатĕр. Люся курăк çине витти сарнă та, унта апат-çимĕç хатĕрлесе хунă. Кĕркури машининчен пĕр кĕленче эрех илсе тухрĕ.
— Кирлĕ мар, Кĕркури, — аллине сулчĕ Люся, — тархасшăн, ĕçес мар.
— Мĕн пулать вара пĕрер черкке ĕçнипе, Люся?
— Çук, Кĕркури, ĕçместпĕр. Кайса хур кĕленчӳне каялла. Эсĕ мана итлетĕн вĕт?
Урăххи пулсан итлемĕччĕ те Кĕркури, анчах Люся каланине хирĕçлеме пултараймарĕ.
— Юрĕ-çке, Люся. Сан сăмахху маншăн — саккун, — шӳтлерĕ вăл.
Тепĕр енчен, эрехшĕн пит çунакан çын та мар Кĕркури. Люся ыйтать тĕк, кăмăлне пăсас мар. Люся кунта хăй эрех вырăнĕнче: вăл çумра пулни пуçа çавăрать, ӳсĕртсе ярать.
Вĕсем хăйсемпе пĕрле пĕр курка çеç илсе килнĕ иккен. Уншăн савăнчĕ Кĕркури: чее пĕр савăтран ĕçме епле кăмăллă. Малтан пĕри сыпать, унтан — тепри.
— Килĕшет-и сана кунта? — ыйтать Кĕркури.
— Çав тери! Сана тата?
— Мана та. Тата эсĕ çакăнта ларни те...
Люся именсе пуçне пĕкет. Туять вăл: Кĕркури савать ăна. Çунать вучах. Ыталанса, пĕр-пĕрне ăшăтса лараççĕ вĕсем. Умри кăвайтран хĕрӳрех вĕсен пĕр-пĕрне паракан ăшши! Кĕркури тăрса тип вутта хуçкаларĕ те татах кăвайт çине пăрахрĕ. Çулăм таврари йывăçсене, çырмана çутатса илчĕ.
Лараççĕ вĕсем, чĕнмеççĕ. Лайăх вĕсене. Люся пуçне арçын чĕркуççийĕ çине хунă, лешĕ ăна çӳçĕнчен лăпкăн ачашлать. Кĕçех хĕрĕн куçĕ хупăнма пуçларĕ, часах пĕчĕкçĕ ача пек çывăрса кайрĕ. Кĕркури ун çумĕнче ирчченех куç хупмарĕ, савни ыйхине хуралларĕ.
5
Кашни кунах театра е кинона çӳрерĕç, вăхăта пĕр-пĕринсĕр сайра ирттерчĕç. Люся ĕçлекен библиотекăра та Кĕркури чи нумай вулаканнисен шутне кĕчă: хĕр ĕçе кая юлса пĕтернĕ пирки вăл библиотекăна килет те, ăна кĕтнĕ май, залра кĕнеке вуласа ларать. Юлашки вунă çулта та вăл çак пĕр уйăхри чухлĕ кĕнеке вуламан-тăр. Музейре те пулса курчĕç вĕсем. Пĕррехинче Кĕркури хĕре ресторана чĕнчĕ. Кайрĕç.
Кунта çын туллиех. Пĕр паллакан музыкант пулăшман пулсан вырăн лекмĕччĕ те. Халĕ вара вĕсем улах кĕтесри сĕтел хушшинче иккĕн çеç лараççĕ.
Оркестр вылять. Кĕркурипе Люся алăран-алă тытăнса зала тухрĕç. Халăх сикет, ташлать, çуйхашать. Сасартăк пĕр çамрăк каччă Люсьăна алăран тытса илчĕ те унпа вылянуллăн ташла-ташла çаврăна пуçларĕ. Хĕр каччă аллинчен вĕçерĕнесшĕн, Кĕркури еннелле туртăнать. Çакна асăрхаса савнине пулăшма васкарĕ арçын. Алла алă çаклансан хăй патне туртса илчĕ.
«Люся хитре хĕр. Вăл каччăсене килĕшет. Манăн та хама çак хĕр умĕнче каччăсенчен кая мар тытас пулать», — шут тытрĕ Кĕркури.
Ташă вĕçленсен сĕтел хушшине ларчĕç. Кĕркури черккесене тултарчĕ. Шалтах ĕçрĕ, Люся тытса çеç пачĕ.
Кулкаласа калаçса ларнă вăхăтра вĕсем патне официант пычĕ те:
— Каçарăр, сире зал леш енчи ретри сĕтел хушшинчен пĕр хĕрарăм чĕнет, — терĕ Кĕркурие.
— Мĕнле хĕрарăм? — тĕлĕнчĕ Кĕркури.
— Пĕлместĕп, — терĕ те официант пăрăнса утрĕ.
— Эсĕ ан çиллен, Люсенька, пĕлсе килем-ха: кама кирлĕ пултăм эп çак самантра, — терĕ Кĕркури.
Чăнах та, леш енчи ретрен пĕр хĕрарăм, ăна чĕнсе, аллипе сулать. Залра тĕттĕмрех пулнипе ăна паллама та йывăр. Çапах уйăрса илчĕ. Çак хĕрарăма пула-çке Кĕркурин арăмĕнчен уйрăлма тивнĕччĕ. Галя ку! Унпа пĕр сĕтел хушшинче тата тепĕр хĕрарăм ларать.
— У-у-у, хăçан пулать курманни, — сĕтел хушшинчен тухса кĕтсе илчĕ Галя арçынна, мăйĕнчен çакăнса ыталарĕ. Хĕрĕнкĕ курăнать. — Лар-ха кăштах пирĕнпе. Ку манăн ĕçри юлташ. Пĕрер черкке ĕçĕпĕр-и?
— Эпĕ пĕччен мар, Галя.
— Куртăмăр-ха. Ытла та çамрăккине çаклатнă вара. Ну, маттур. Çапах та ларса кăмăл ту. Юлташу ытлашши тунсăхламĕ, ав ăна çамрăк каччă ташлама кăларчĕ.
Вулавçăсен шухăшĕ
Çĕнĕ комментари хуш
елена (2018-09-21 19:57:24):
Калав килешре.Калаври геройсен малаллахи шапине пелес килет