12 марта 2015 года состоялась научно-практическая конференция «Чувашская орфография: вчера, сегодня, завтра», организованная Комитетом по социальной политике и национальным вопросам Госсовета ЧР и Чувашским госинститутом гуманитарных наук.
Номинально по программе значились Министерство образования и молодёжной политики и Институт образования ЧР, но они ограничились лишь разрешением «своим» учителям участвовать на этом межрегиональном форуме в числе «группы поддержки неореформы» и не более.
Далее...
Чăваш орфографине палăртакан 75-мĕш параграф.
Васкамасăр, майĕпен, утăм хыççăн утăм тишкерме сĕнетĕп. Утăмне тусан, маларах мĕн вуласа пĕлнине те манса ан кайăр, тархасшăн.
Малтанхи пуплерĕшрен:"Сӑмах майлашӑвӗсене, вӗсем мӗнле пӗлтерӗшлӗ пулнине пӑхмасӑрах, тӗпрен илсен, уйрӑм ҫырмалла:..."
Мĕн-ха вăл "сăмах майлашăвĕ"? Хуть те мĕн те! Сăмахран, "çырма хĕрринче савăнса ÿсекен лаштра йăмра". Е тата:"çĕр мăкăртса тухнăскер". Сăмах майлашăвĕсем-и кусем? Паллах! Вĕсене уйрăм çырнипе никама та тĕлĕнтерейместĕн.
Çырулăх йĕркевĕсене улăштарассишĕн тапаçланатпăр.
Мана та килĕшсех пĕтмеççĕ халь вăйра тăракан йĕркевсем. Чăнах, вĕсене хăçан та пулсан улăштарма тиветех ĕнтĕ. Апла тăвас тесен çĕнĕ проекта Парламент витĕр кăлармалла.
Çапла майлаштарасси чылайăшне питĕ çăмăл ĕç пек туйăнать пуль.
Тĕрĕссипе вара çĕнĕрен тăвăнакан йĕркевсем хальхинчен те начартарах пулса тухма пултараççĕ.
Хуть те мĕнле пулсан та, паянхи кун вăйра тăракан йĕркевсем çинех таянма тивет. Вĕсем вара сăмахсене пĕрле çырма пачах та чармаççĕ. Çак ансатран та ансат шухăша эп "ним вăтанмасăрах" миллионмĕш хут каласшăн.
Шупашкарти Чăваш наци вулавăшĕнче ЧНК çумĕнчи Ваттисен тĕп канашĕн анлă ларăвĕ (2014, кăрлач, 30), Чăваш халăх ăсхалĕпе ӳнерсен академийĕн пухăвĕ (2014, нарăс, 20) пулса иртнĕ. Унта ăсчахсем, чĕлхе тĕпчевçисем, çыравçăсем, хаçат-журналçăсем, вĕренекенсемпе вĕрентекенсем, Ваттисен канашĕн пайташĕсемпе ял мухтарĕсем хутшăннă. Калаçу чăвашсен çирĕпленнĕ орфографине пăсни тата шкулта чĕлхене пăтратса вĕрентни пирки пынă.
Лару ЧР Патшалăх Канашне çырупа тухнă.
ЧĔНСЕ КАЛАНИ
Халăх вулама пăрахса пынине чылай сăнавçă хальхи вăхăтăн тĕп тата пăшăрханмалли палăрăмĕ тесе шутлать. Нумаях пулмасть кăна-ха вара пирĕн çĕршыва тивĕçлипех «чи нумай вулаканни» тетчĕç. Кĕнеке вулакан наци çеç илемлĕх пахалăхĕсене тата ытти хаклăхсене тĕнче шайĕнче тума пултарать. Вулассипе çыхăннă çивĕч ыйту Раççейри халăхсен чĕлхисене сыхласа хăварассипе тачă çыхăннă.
Президент бульварӗ еннелле тухакан Правительство ҫуртӗнче пӗр стенд пирки мана пӗлтерчӗҫ — унта имӗш чӑваш чӗлхиллӗ текстра йӑнӑш нумай. Хайхи кайса курас терӗм. Чӑн та пур унашкал стенд. Правительство ҫуртне кӗнӗ вырӑнта чӑваш карттине вырнаҫтарнӑ тата республика пирки кӗскен калакан икӗ стенд ҫакса хунӑ. Пӗри, сулахай енчи — вырӑсла, тепри, сылтӑм енчи — чӑвашла. Шӑп та лӑп ҫав чӑвашла текстра йӑнӑш нумай та ӗнтӗ.
Хальхинче тĕнчери чи вараланчăк юханшывсемпе паллашма сĕнетпĕр. Ахăртнех, вĕсем тахçан тасах пулнă, унта пулă та ĕрченĕ.
Чи хура юханшыв Индонезире вырнаçнă. Citarum юханшыв тĕп хулапа – Джакартăпа – юнашар юхса иртет. Вăл 9 миллион çын пурăнакан хула ăпăр-тапăрне пухать. Вырăнти халăх унта пулă ĕрчени пирки маннă ĕнтĕ. Унта пулла çÿремеççĕ, юханшыври çÿп-çапа пуçтарса ятарлă çĕре укçалла кайса параççĕ. Ку пулă тытса аппаланиччен тупăшлăрах-мĕн.
Ку – Citarum юханшывах, анчах Хĕвелтухăç Явăра (Индонези).
1. Атнер Хусанкая хирĕç ĕçне В.Туркай 1995-мĕш çулхи çĕртме уйăхĕнче, Шупашкарта, Чăваш наци конгресĕн 2-мĕш Аслă Пуху вĕçленнĕ чух тума хăтланнă. (Аса илтеретĕп: 1993-мĕш çулхи раштав уйахĕнче ЧР Президент пулса Н.В.Фёдорова суйланă.) 1995-мĕш çулхи çĕртме уйăхĕнче, Чăваш филармонийĕнче, ЧНК Президентне суйланă чух ăнсăртран В. Туркай, ЧНК вице-президент пулнă май (çак должностьне пурнăçланса 1995-мĕш çулхи çуркунне пуçласа), «ЧНК Президенчĕ эпĕ пулмалла!» тесе евитленĕ. Аслă Пухăвĕн делегатсем аптраса ӳкнĕ: мĕншĕн А.Хусанкай мар? Мĕншен В. Туркай? А. Хусанкай — 1992 çулхи юпа уйăхĕн 9-мĕшĕнче, ЧР Аслă Канашĕн Президиумĕн членĕ пулнă чух, ЧНК еркелекенĕ, ăна ЧНК Президент должноçне лартма суйланă.
Нумаях пулмасть манăн пульницăна лекмелле пулса тухрĕ. Хам чупса кайнипе мар-ха. Унтан-кунтан темле ыратсан та эмел çăтнипех чăтатпăр та, хальхинче эмел ĕçни те пулăшманнине кура васкавлă пулăшу кÿрекенсем ырă сĕнÿпе пулăшмĕç-ши тесе шăнкăравлас терĕм малтанласа. Пур чухне те йăпăр-япăр вĕçтерсе çитмеççĕ те вĕсем, килессе шанманччĕ. Мĕн ыратни, хăçантанпа кансĕрлени пирки итлесе пĕтернĕ хыççăн адреса ыйтрĕç. Унтан нумай та кĕттермерĕç – шур халатлисем ĕç пÿлĕмне кĕрсе те тăчĕç.
Чи малтанах эпĕ вĕсем епле калаçнине сăнарăм. Ара, ыратнипе ахаль те асапланакан çынна пĕр кăнттам сăмаха та чăтма йывăр.
1. Организмра тесторон виçи пысăк пулсан çынсем теприсем тарăхнипе киленеççĕ.
2. Теприсене мĕскĕнлетме тăрăшакансем хăйсене (пултаруллине, хитрине тата ыттине те) ĕненмеççĕ.
3. Хăйсене хакласси пĕчĕк шайра пулсан çынсем теприсем пирки начар шухăшлаççĕ. Çакă вĕсене хăйсен хакне хăпартма пулăшать.
4. Çынсем хăйсене епле тытасси ÿт-пÿ туйăмĕнчен килет. Сăмахран, йывăрлăх туйăмĕпе «кирлĕлĕх», «пĕлтерĕшлĕх», «сулмаклăх» ăнлавсене çыхăнтараççĕ. Çакна çирĕплетме пĕр тĕслĕх: енчен те резюмене йывăр папкăра тыттаракана тĕплĕ тата шанчăклă çын вырăнне хурса йышăнаççĕ.
+19.4 °C
Не мытьем, так катаньем…
Майĕпен, пĕрчĕн-пĕрчĕн...
Кӗнеке парнелеме чӗнсе калани
Тĕнчери чи таса мар юханшывсем
Эпĕ В. Туркай статьипе килĕшместĕп!
Сăмахпа та сиплеме пĕлекенсем
Этем кăмăл-туйăмĕпе çыхăннă кăсăклă фактсем
