Электронлă вулавăш

I

— Ну, мĕн пăхса тăратăр ман çине? Эп чармастăп. Яра парăр. Çул уçă! Пуçланă ĕçе пĕтермеллех ĕнтĕ, — терĕ Виктор Андреевич, кĕпĕрленсе тăнă çынсене тинкерсе. Вăл йӳле янă кĕрĕк пиншакне тӳмелерĕ, аллинчи çăм алсишне алси ăшне тăхăнтартрĕ.

— Хĕрĕх градус сивĕре тĕрме çыннисене те ĕçлеттермеççĕ. Пире мĕн, принут панă-им? Ăшăтсан та касса пĕтерĕпĕр-ха, — тавăрчĕ Семен Петрович.

Çук, ку сăмахсем çителĕксĕр пек туйăнчĕç Семен Петровича, вăл хăй шухăшне ытти сăлтавсемпе çирĕплетме тăрăшрĕ:

— Юрать санăн арăму лаша пек старав та… Килте ĕçлеме аçу та пур. Сана мĕн, Вихтăр, эс хĕлĕпех вăрманта пурăнма пултаратăн. Манăн арăм килте вилес пек выртать пулсан, кунта ал çупсах юлас-и?

Семен Петрович (вăл пĕр çулталăк еннех колхоз председателĕ те пулнă, çавăнпа ăна ашшĕ ячĕпе хисеплеççĕ) — пĕчĕк пӳ-силлĕ, аллă урлă каçнă арçын. Сарлака кĕлеткеллĕ те çӳллĕ Виктор Андреевич çумĕнче вăл пĕчĕк ача пек курăнать. Ăвăс тĕслĕ сухалĕ икĕ эрне хырманнипе ӳссех кайнă, халь, ав, мăйăхĕ çинчи пăрлашкасене тăрăшсах хăйпăтать. Питĕнчи хутламĕсемпе йĕрĕсене сивĕ тăртантарса хытарнă, çавăнпа вăл хăй çулĕнчен чылай ватă пек туйăнать.

— Эп чармастăп. Яра пар. Тулĕк ман арăма ан тĕкĕн. Хăвăн арăмун пăлахайне ытларах пĕл. Ĕçлес тесен яланах чирлĕ вăл… — тавăрчĕ Виктор Андреевич.

Таврара кулă янраса кайрĕ.

— Тепĕр хут калатăп: эп чармастăп. Уяв уявах пултăр. Шухăшлăр-ха çапах: тата икĕ кунтан касса пĕтеретпĕр. Мĕншĕн хĕрĕх çухрăма каллĕ-маллĕ хутлас? Нивушлĕ ăнланмастăр? — хĕрӳленчĕ Виктор Андреевич. Унăн кӳренӳпе тулнă чакăр куçĕсем çынсем çине шăмарса пăхрĕç.

Çĕнĕ çул хыççăн пĕтеретпĕр.

— Мунча кĕменни виçĕ эрне!

— Çемьесене курас килекен пулчĕ!

— Эсĕ, Вихтăр, ырă ят илтессишĕн çынсене лаша вырăнне кӳлме хатĕр, — ыттисем шавланипе хăюланчĕ Семен Петрович. — Юл та ĕçле пĕчченех. Пӳсĕр тухичченех ĕçле.

— Яра парăр! — тарăхсах кайрĕ Виктор Андреевич. — Хуть киле мар, шуйттан мăйраки тăрне чавтарăр. Марш! Трактора тытса ан тăрăр. Сăводи! — хушрĕ вăл тракториста.

Çак сăмахсене кĕтнĕ пек тăракан çынсем будкăна чупса кĕрсе кайрĕç.

Виктор Андреевичпа юнашар тăракан Альберт хускалмарĕ. Мĕн тытса тăчĕ ăна? Чармасть вĕт никам та. Вăл кунта пуринчен çамрăкки, пуринчен ытларах ывăнни. Тăван кил. Ăшă-ăшă пӳрт. Чукунпа кăмакана лартнă аш яшки. Канăç тата. Эх, тăсăлса выртмалла та халь çемçе тӳшек çине, ывăнни иртсе кайиччен çывăрмалла.

Вăрман касакансем кĕпĕрленсе пĕрне-пĕри будка алăкĕнчен кĕме чăрмантарчĕç. Япаласем илме малтан кĕрсе кайнисем каялла тухма пикенчĕç. Вĕсене кĕрлесе кайнă трактор сасси татах васкатрĕ.

Касса пĕтермесĕр никам та каймастчĕ пулĕ. Пĕтĕмпех трактор килни пĕтерчĕ. Колхоз председателĕ те çав… Мĕн калăн, тăнсăр сурăхлах хăтланать. Хăй аш-пăш, çу, кĕрпе, çăкăр партарса ярать. Ку ĕçлĕр тени пулать ĕнтĕ. Çав хушăрах вара тракториста: тухаççĕ пулсан, тухчăр тесе, ăшă будка какăрттарса ярать. Тупăннă ырă кăмăллă çын! Отчетпа суйлав пухăвĕ пулать пулсан татаччĕ хуть. Пĕр çĕнĕ çула вăрманта та ирттерме пулать.

Çынсем васкасах пĕр будкăран тухса трактор кăкарнă будка алăкĕнчен чăмрĕç.

— Нивушлĕ иксĕмĕрех юлатпăр? — Альберт енне çаврăнчĕ Виктор Андреевич. — Вăт, сурăхсем! Ну, ан кулян. Иксĕмĕр те тем туса хурăпăр, — хавхалантарас пек кулса ячĕ вăл. Анчах кулли туртăнса та ютшăнса тухрĕ.

— Иккĕн те касатпăр, — тавăрчĕ Альберт, савăнăçлăрах пулма тăрăшса.

Трактор тапранса кайрĕ. Вĕсем иккĕшĕ те ун хыçĕнчен пăхса тăрса юлчĕç. Ак, шуса пыракан будка алăкĕ уçăлчĕ. Малтан пăс йăтăнса тухрĕ, унтан çул çине тахăшĕ сиксе юлчĕ.

— Петĕр, — терĕ Альберт.

— Çавă, — çирĕплетрĕ бригадир.

— Юлатăп, йышăнăр полка, — кăшкăрчĕ вăл, кутамккине силлесе. — Карап путассине чи малтан йĕке хӳресем сисеççĕ. Эп йĕке хӳре те, таркăн та мар.

— Виççĕн пултăмăр, — аллисене шартлаттарчĕ Альберт.

— Айта, кĕрсе чей ĕçер те касма каяр. Халь турат иртекен пур, — васкатрĕ Виктор Андреевич.

Будкăна платниксем пĕр виçĕ çул каяллах тунăччĕ. Ятарласах хатĕрленĕ çуна çине сакăр стойка лартнă, урайне сарнă, тăррине витнĕ. Аякĕсене кĕççепе хĕстерсе хăмасем çапнă. Пӳртех те мар ĕнтĕ, çапах шăнтса та вĕлермест: хӳтĕ, çил ямасть, тăтăшах хĕрĕх градуслă сивĕре тимĕр кăмака çунтарсан, çын мар, чĕкеç те пурăнмалла.

Алăка Альберт уçрĕ. Тĕлĕннипе кăшт çеç кăшкăрса ямарĕ. Шăнса ларнă пĕртен пĕр чӳречерен нар çине çутă ӳкет. Унта Ваçли выртать иккен, харлаттарсах çывăрать. Тĕлĕнмелле этем вăл: пĕр пушă минут пултăр — çынсем канма лараççĕ-и, чĕлĕм туртаççĕ-и — вăл наччас кукленсе ларать, çĕлĕкне çамки çине пусарать, тепĕр самантранах пуçĕ лăнк та лăнк! каять, кĕçех харлаттарма пуçлать. Çынсем хускалччăр кăна, Ваçли те ним пулман пекех хускалать, тутлăн карăнса анаслать, çумне пăрахнă пуртине илсе, вăрман касма утать.

— Мĕнле тĕлĕк куртăн? — кула-кула ыйтать унран пĕри.

Ваçли аптраса ӳкмест, çийĕнчех хуравлать:

— Арăму патне кӳршĕ Хватей улаха каçатчĕ те мана курса хăраса тарчĕ, — тесе хурать.

— Ах-хах-ха, — шăлне йĕрет вара ыйтаканĕ. Тепре çывăрса пăх-ха. Тен, мана ху арăму патне çӳренине курăн?

— Ман арăм санашкал шĕвĕрккесем çине куç хӳрипе те пăхмасть.

Çакнашкал сăмахсемпе перкелешнĕ хыççăн йĕкĕлтеме пăхаканни вара ирĕксĕрех пăрăнса утать. Калаçу вĕçленет.

— Ваçли пичче, çывăрса юлтăн вĕт. Çынсем киле кайрĕç, — терĕ Альберт.

— Çулĕ кукăр пултăр, — анасласа илчĕ вăл, унтан татах харлаттарма пикенчĕ.

— Нервăсем те çав, — шухăшларĕ Альберт, хутланса выртнă Ваçли кĕлетки çине тинкерсе. — Хĕртнĕ тимĕрпе тĕкмесĕр те хускалас çук.

Петĕр кĕрсе тăчĕ.

— Пĕр çын пăснине пин çын тӳрлетеймест, теççĕ. Тăваттăн вăрман касса пĕтереймĕпĕр, çапах та Альберт юлчĕ пулсан, ман ма юлас мар? Рабочи клас çĕрĕк интеллигенцинчен виçĕ хут çирĕпрех, — çатăртатрĕ вăл. Алсине нар çине хывса пăрахрĕ, тимĕр кăмака алăкне уçса, çунакан вутта пăтратрĕ, унтан вĕçлеймен сăмахне вĕçлесе хучĕ. — Кирек ăçта кайсассăн та аршăнта тăватă шит. Ĕçлекен ĕçке ĕлкĕреймен, кахал кĕрекене кĕрсе ларнă. Кĕтме арăм çук, юлас терĕм, Виктор Андреевич. Как никак эп интеллигент мар.

«Çĕрĕк интеллигент» тесе, Петĕр Альберта тĕкет. Малтанах Альберт çилленетчĕ, пĕр-ик хут ятлаçса та илчĕ. Лешĕ ытларах йĕкĕлтеме пуçлатчĕ кăна. Халь çав сăмах чĕрене касать пулин те, Альберт шарламасть.

— Мĕн эс хура курак пек пĕрмай пĕр тĕрлĕ юрлан? — сасартăк çĕкленчĕ Ваçли. — Интеллигент санран çирĕпрех пулĕ-ха вăл, эс мулкач пек тапса сикĕн.

— Мулкача ура тăрантарать, эп тракторпа ларса тухасшăн пултăм, — тавăрчĕ Петĕр нимĕн пулман пекех.

Виктор Андреевич пăтана çакса янă сахăр хутаççине илсе салтрĕ, кăмака çинчи чейникрен алюмини кружка çине чей ярса, сахăрне яшка кашăкĕпех пăтратрĕ.

— Çитет талпас çапса. Ĕçĕр те тухăр. Юмах яма юлман кунта, — терĕ вăл.

— Тĕрĕс. Алла хурлăх пулсассăн пыра мăнтăр пулать. Çини мĕнле, ĕçлени çавнашкал, теççĕ, — тепĕр майлă çапа пуçларĕ Петĕр.

Ваçли анасласа илчĕ, унтан çĕре сикрĕ.

— Мошельник эс, Петĕр. Çĕнĕ çулта каллех авланаймастăн ак. Ялта Тамара кĕтет, эс авланассинчен вăрмана тарса юлтăн, — каччăна йĕкĕлтеме пуçларĕ Ваçли.

— Ăслă çыннăн ĕç нумай, ухмахăн сăмах пĕтмест. Çывăрса тăтăн пулсан, чей ĕç, Ваçли кум, — тавăрчĕ Петĕр.

Вĕсем нимĕнле кумаллă та мар. Петĕрĕшĕн пулсан ят кăларса пултăр. Ун хыççăн Василий Константиновича кĕçех «Ваçли кум» теме пуçларĕ акă.

Шăпланчĕç.

— Эс, Альберт, ытлашши ан васка. Эс пыриччен эп юр хырса тăкам, — çĕкленчĕ Виктор Андреевич.

II

Колхоза делянка уйăрса панă вырăнта икĕ эрне каялла çурта пек тӳп-тӳрĕ ӳссе кайнă хырсемпе чăрăшсем ларатчĕç. Халь акă уçланкă кăна. Уçланкă темех те çук ăна: унта та кунта касса янă йывăçсем, утă лавĕ пысăкăшех купаласа хунă чăрăш лăссисемпе хыр турачĕсен куписем выртаççĕ. Будкăран инçех мар пĕрене купи: ултă лавпа килсе турттарчĕç ăна. Вĕсем ĕнер çеç пăрахса кайрĕç: хăйсен те, лашасен те апатсем пĕтсе çитнĕ, терĕç. Кăçал юр самаях çуса тултарчĕ.

Альберт бригадир йĕррипе утать… Сивĕ. Ытла та çатăр сивĕ. Пĕр эрне ĕнтĕ çанталăк çапла тăрать. Ĕçленĕ çĕртех хăшĕ-пĕрин сăмсине тăм илсе ярать. Халь те ак, будкăран тухнă-тухман, пальто çухи те, мулаххай хăлхисем те шап-шурă пăспа витĕнчĕç. Сивĕ сывлăш ӳпкене çунтарать. Çил çукки çеç хаяр çанталăка кăштах çемçетет.

Ĕмĕрне те шутламан Альберт вăрманта ĕçлессе. Нихăçан та! Тепĕр çын шăпи «ăнăçман ĕне эрнекун пăрулать» тенĕ пек пулса тухать-и, тен? Техникумран вĕренсе тухсанах ăна колхоз зоотехникне лартрĕç. Чунне парсах ĕçлеме тытăнчĕ вун саккăрти каччă. Ĕнесем те сĕт хăпартрĕç, сыснасене те хăвăрт самăртма тытăнчĕç. Колхоз председателĕ те малтан ал çинче йăтса çӳременни çеçчĕ. Йăлтах кăçалхи çуркунне хупларĕ: апрель уйăхĕнчех силос пĕтсе çитрĕ. Альберт шутланă тăрăх, силос сентябрь уйăхчен çитерме çитмеллеччĕ. Зоотехникăн тĕрĕслемелле пулнă апата тăккаланине. Айăпли айăплах пулнă çав. Ытларах çитерме тăрăшни те пулнă. Çамрăк мар-и? Çитĕнĕве васкарах курас килет-çке. Фермисем те тăватă ялта. Ăçтан пурне те асăрхаса çитеретĕн? Колхоз председателĕн пĕр сăмах: ачана пула, ачана шанса суккăр пулса юлтăм. Пухрĕ те лару, сăмах-юмах кĕске пулчĕ: шанăçа тивĕçтермерĕ — кăларас. Кăларчĕç вара. Хăшĕсем суда пама хушрĕç, çамрăк специалиста тӳрех ĕçрен кăларма закон çук терĕç. Суд тăрăх утиччен… Юрать, тӳрех ялпора счетовод ĕçĕ тупăнчĕ. Атту чирлĕ амăшне ăçтан пăрахса кайтăр-ха вăл? Юратнă хĕрĕ Роза та, кӳршĕ колхозра зоотехникра ĕçлекенскер, ăнланмарĕ ăна. Çав тери сивĕ çыру çырса ячĕ, уйтурух! Тепри пулсан çакăнмалла. Ытти вара йăлтах кутăн-пуçăн пулса тухрĕ: управлени хаçачĕ çине фельетон çапăнчĕ. Ячĕ те çав: «Зоотехник шăрçа шутарать». Счетовод ĕçĕ — ĕç мар пек. Ĕçлемесĕр сулланса сӳремест вĕт вăл. Тупăннă критиксем!

— Пăчкă паçăр касса янă хыр патĕнчеччĕ. Кайса ил-ха, — татрĕ унăн шухăшне Виктор Андреевич.

Юр пĕç кăкĕ таранах. Çапах та ура путни халь Альбертшăн хăрушă мар: çăмат ăшне тăлла чĕркенĕ. Тăллине Виктор Андреевич пачĕ.

Ят:
Хăвăр шухăша çырса пĕлтерĕр:

Ă ă Ĕ ĕ Ç ç Ÿ ÿ Ӳ ӳ « ... » —

Хаклав:

Шухăшĕ: --...вăйсăр...мухтамаллах   мар...вăйлă
Чĕлхе илемлĕхĕ: --...илемсĕр...чаплах   мар...илемлĕ
Содержанийĕ: --...ăшах...вăтам...тарăн