Электронлă вулавăш

— Илсе килетĕп!

Чупса кĕрсе кайрĕ хĕр ача. Елизар урине çуса пĕтерчĕ те юнлă шыва тăкрĕ валашкана тайăлтарса, çăлтан тепĕр патьен шыв кăларчĕ. Çав вăхăтра хĕр ачапа амăшĕ килчĕç. Хĕрарăм аллинче кивĕрех çирĕп, çӳллĕ пушмак (Елизарăн хăйĕн полуботинка текенни), çĕнĕ нуски. Феля пĕчĕк кĕленче, чăх тĕкĕ, бинт тĕркемĕ тытнă. Вăл хушнипе Елизар пусă çумĕнчи сак çине ларчĕ те, ак пуçланчĕ сурансене сиплесси. Сĕрчĕ, çыхрĕ хĕр ача васкамасăр, пултарнă таран тăрăшса. Унтан нуски тăхăнтартрĕ амăшĕнчен илсе, пушмак тăхăнтартрĕ, шнурларĕ кулкалакан Елизар аллисене тĕрте-тĕрте ярса, пĕтĕмпе хăй тăвасшăн пулса.

— Тăрăр, уткаласа пăхăр, — хушрĕ юлашкинчен.

Çĕкленчĕ арçын, уткаларĕ унталла-кунталла.

— Лайăх! Шăп та лăп! Тавтапуç сире!

Кăштахран вăл улăх урлă кĕпер еннелле аннă хушăра çаврăнса пăхрĕ те Фельăпа амăшĕ çăл патĕнчех тăнине курчĕ. Çаплах ун çине пăхаççĕ вĕсем, алă сулаççĕ.

Елизар та алă сулчĕ, тайăлса тепĕр хут тав турĕ.

 

* * *

Эрне ытла Ĕшнелте Елизар. «Хăçантанпа курман эп сана, чикан пурнăçĕнче пĕрле пиçĕхнĕ тусăм!» — тесе çупăрланăччĕ ăна пуçани малтанхи кун. Сухви те савăннăччĕ. Кĕрӳшĕ «саккунсăр арăмĕсенчен, плеткесенчен, тасалса пĕтнĕшĕн». Иртрĕ талăк, иртрĕ тĕл пулу хавасĕ, хăйне хаклă хăнаран кунта ирĕксĕр пурăнакан çын пулса тăнă пек туйма та тытăнчĕ Елизар. Апла тăк тух та кай Еткере. Юнашарах вăл, çитнĕпе пĕрех унта. Анчах çавă-çке, çавă: Кирилл та, Сухви те шарламаççĕ ăна хăйĕн килне таврăнма сĕнсе. Эппин, лайăх пĕлеççĕ вĕсем: ют çын вăл Вассашăн, ют çын тăван ывăлĕшĕн, кĕтмеççĕ вĕсем ăна. Кирилл, тен, таврăнмалла, ниме пăхмасăр киле таврăнмалла тесе те шутлать, анчах арăмĕнчен иртейменнипе, ăна хирĕçтерес килменнипе хăй шухăшне пĕлтермест. Лешĕ, тĕмсĕр-тĕнккес хĕрарăм пулмасан та, çатăртатса каяс еккисĕр мар-ха та.

Кирила Çамрăксен театрне чĕннĕ. «Аллă çулти пуçăмпа хулана куçас çуках. Ялта ман тымар, Кĕтне хĕрринче. Татас çук ялти тымара», — тесе килĕшмен вăл унта ĕçлеме. Ывăлĕпе хĕрĕ Шупашкарта пурăннине, вĕсем те чĕннине шута илмесĕр. Сухви те унпа пĕр шухăшлă пулнă ку хутĕнче.

Каччă çулĕсенче, педучилище пĕтернĕ хыççăн, Кирилл темиçе уйăх ачасене вĕрентнĕ. Ĕшнелте мар пулсан çывăхри кирек хăш ялта учительте тăрăшас ĕмĕт пур та ун, анчах вырăн шантармаççĕ ăна. Халăха вĕрентес ĕç пайне тепĕр хут кайса килчĕ вăл, хальхинче те ăнăçусăр таврăнчĕ.

— Ма шантармалла тет вĕсен сана? — çатăртатрĕ Сухви. — Артист хăй те шанчăксăр ача çеç вĕт вăл, вăййа хăйĕн ĕçĕ туса хурса ача шайне анса ларнă мăнттай, ытти нимле ĕçе те юрăхлă мар, никама та кирлĕ мар çын пулса тăнă çăмăлттай.

Ку ĕнтĕ Елизара та куç кĕрет питлени, Вассашăн та каласа тултарни пулчĕ.

Ăш-чикĕ вутсăрах çунать Елизарăн. Лара-тăра пĕлмест мăнтарăн. Пӳртре утать, картишĕнче утать, пралука тухать те унта каллĕ-маллĕ хутлать. Ак вăл анкарти вĕçнех çитрĕ пуçне усса. Кĕтне урлă вăрман çинелле пăхса тăрсан-тăрсан сасартăк çӳçенсе илчĕ, хăвăрт çаврăнчĕ те каялла чалкăшрĕ темрен хăраса тарнă пек. Кĕчĕ картишне, лаçра Сухвипе Кирилл хытă калаçнине илтсе чарăнчĕ уçă алăк тĕлĕнче.

— Çи! Тиркешсе ан лар! — терĕ Сухви.

— Çиместĕп! — терĕ Кирилл. — Тĕрме çынни те çиес çук ку йӳçĕхнĕ яшкана! Хуран тулли пĕçеретĕн те антарса паратăн темиçе хут!

— Унччен çинĕ, çĕнĕрен пĕçерни-и, ăшăтни-и — уяса тăман, кӳпĕничченех лĕрккенĕ. Ха, йĕс пырланса кайнă вăл канлĕ пурнăçра!

— Унччен те нумай каланă эп пĕрре çимелĕх çеç пĕçер тесе.

— Каланă вăл! Пĕрре çимелĕх çеç пĕçермелле ман ăна итлесе! Тарçă-стрепке-им эпĕ саншăн?!

— Стрепке-и, стрепке мар-и, хăна пур чухне те пулин ан ӳркен, намăса пĕл. Ана та каллех лартса парăн ак пăнтăхнă яшкуна.

— Ман намăса пĕлмелле-и?! Ман-и?! Сирĕн мар-и?! Сире, харам пырсене, çитересшĕн-ĕçтересшĕн ĕштеленмелле-ĕштеленмелле те тата намăсланса хĕрелмелле-и ман?! Пар тирĕкне! Сысна çитĕр! Усăллăрах пулĕ! — Сухви яшкана тăкрĕ ахăр каяш витрине.

Елизар шанк хытса тăчĕ-тăчĕ те аран хускалчĕ мĕн тумаллине, ăçта каймаллне пĕлмесĕр. Ун куçне кĕлет пуçĕнчи, пăтари, сӳс вĕренпе сăнчăр çыххисем тăрăнчĕç. Вĕсем çине пĕр хушă кăн-н пăхса тăнă хыççăн вутă касмалли таканпа суха пуç хушшине кĕрсе кĕлет пуçне çитрĕ те вăл вĕçертсе илчĕ сăнчăра, илчĕ вĕрене. Сăнчăр ăпăр-тапăр купи çине ӳкрĕ чĕтрекен алăран. Ăна хăй вырăнне çакса тăмасăр хапха еннелле сулăннă май уттине хăвăртлатрĕ, çирĕплетрĕ çын, ахăртмех, татăклă пулса çитсе. Хастаррăн та пек туртса уçрĕ калинккене.

Картишĕнче темĕскер чăнкăртатса ӳкнине илтнĕ Сухви унталла пăхрĕ алăк умне пырса. Çук çав, çийĕнчех пăхаймарĕ: калассине пĕтĕмпе каласа пĕтерейменччĕ-ха вăл. Елизар тухса кайнине курнă хыççăн та упăшкине тепĕр черет çунтарчĕ вăл сăмахĕсемпе. Унтан сасартăк аса илсе тавçăрчĕ: ара, вĕрен тытнăччĕ вĕт кĕрӳшĕ! Ара!..

Ыткăнса тухрĕ хĕрарăм хапха умне, Владлена чутах çапăнмарĕ.

— Эсĕ-çке ку! Çӳлти Турă хăй илсе килчĕ сана шăпах кирлĕ вăхăтра! Аçу, аçу! Пралукра пулас вăл! — туртрĕ йĕкĕте тăкăрлăк пуçланнă çĕрелле. — Тĕрĕсех! Аçу вăл çав çын! Вăрмана каять! Ах, калама та хăратăп! Çакăнма шут тытнă вăл! Илтнĕ вăл эпĕ ятлаçнине! Харам пырсем тесе çуйхашрăм вĕт-ха, харам пырсем тесе! Хама çакмалла усал чĕлхерен! Пыр, ачам, чуп! Чар ăна, эсĕ çеç чарма пултаратăн!

Ашшĕне Владлен кĕпер çинче чупса çитсе чарчĕ. Ыталаса илчĕ вăл ăна, йĕрсе ярас пек калаçрĕ, йăлăнчĕ:

-Каçар пире, каçар, аттеçĕм... Атя киле, халех каятпăр... Ашшĕ лĕштĕр çемçелчĕ, сăмах тупаймасăр, унтан тупăннă сăмахне калаймасăр пичĕпе ун хулпуççине тĕкĕнчĕ.

 

6

Çырусем. Пурнăçа пăлхатса янă, анчах — тĕлĕнтермĕш мар-и! — тарăхтарман çырусем. Чун-чĕрере хальччен пулман çепĕç-çепĕç, ăшă-ăшă туйăм çуратрĕç иккен те — тарăхăн-и вара!

— Итле-ха, Станислав, — тенĕччĕ пытарăнчăк пулма пĕлмен Виолетта темиçе уйăх каялла. — Мана пĕр каччă юратса пăрахнă.

— Мĕнле каччă?

— Эпĕ комсомол обкомĕ хушнипе конференци делегачĕсене бал ташшисем вĕрентме кайнăччĕ вĕт-ха, — упăшки сисчӳленнине асăрхаман пекех сăмахне тăснăччĕ арăмĕ. — Унта пĕр кăтрашка ман партнер пулнăччĕ. Çав ачана шутсăр килĕшнĕ-мĕн сан мăшăру. Владлен ятлă-мĕн ачи. Сухаçă-сӳреçĕ тет хăйне, анчах епле кăна пĕлет юрату çырăвĕ шăрантарма! Тепĕр поэт таçта айккинче тăтăр! Ме-ха, вула, ху та çаплах калăн. Виçĕ çыру пачĕ вăл ăна. Унтан-кунтан пек вуларĕ вĕсене Станислав куç харшине пĕрĕнтерсе.

— Куратăп, савăнатăн эсĕ.

— Хĕрарăм-çке, мĕнле хĕрарăм чĕрине хускатмĕç кунашкал сăмахсем, — кулчĕ Виолетта.

Упăшки шутларĕ: чăнахах каларĕ вăл, кулчĕ пулсан та шӳтлемерĕ.

Çырусем килчĕç те килчĕç. Вĕсенчен теприне вулаттарчĕ Виолетта Станислава, ыттисене театртан илсе килмерĕ хăй йăнăш тунине çивĕччĕн ăнланса çитсе.

Вĕсем Мускавра вĕреннĕ чух мăшăрланнăччĕ. Хăш-хăш хĕрсем качча тухрĕç те, Виолетта та тухрĕ Станислав Альбертова. Юратнине пĕлмесĕрех.

Театрта ăнтараймарĕ Станислав. Хăй ĕмĕтленнĕ пысăк рольсене тивĕçлĕ пулаймарĕ. Çакăншăн, ун шучĕпе, ертӳçĕсем айăплăччĕ. Мăшкăллаççĕ, тĕрĕсмарлăх тесе тулашатчĕ вăл килти калаçура. Çапла çав, килти калаçура çеç. Ăнланатчĕ ăссăр мар çын: пит шавла-ха ĕçре, вуçех пĕтсе ларма пултаратăн. Çĕкленме, палăрма урăх май тупрĕ вăл — правительствăра искусство енĕпе ĕçлекен чиновник пулса тăчĕ. Халь малта ĕнтĕ, çӳлте. Хушать, кăтартать, тӳрлетет, чĕнет. Хирĕçме юратман Виолетта вăл театртан кайнине сивлесе калаçмасть, ăшĕнче вара ăна эгоизм туйăмне парăнса актер профессине сутнă çын тесе шутлать.

 

* * *

Филармонире, авалхи чул çуртра, — халăх таланчĕсен конкурсĕ. Виолеттăпа Станислав иккĕшĕ те кунта. Станислав — жюри председателĕ, Виолетта — концерта ертсе пыраканĕсенчен пĕри. «М.Ю.Лермонтов. »Иван ĕмпӳпе çамрăк сыхлавçă тата саттур Калашник хуçа çинчен хунă юрă«... районĕнчи »Кĕтне« колхоз колхозникĕ Владлен Елизарович Асланов...» — аллинчи программăра вуларĕ те Виолетта чăлт-чалт пăхса илнĕ хыççăн хайхи çӳллĕ йĕкĕте, хайхи кăтрашкана курчĕ, кĕтмен тĕл пулура тĕлĕнсе хытрĕ. Йĕкĕт хăй те ун çине пăхать, ун çинчен куçне илеймест.

— Виолетта, санăн пĕлтермелле, — хуллен астутарчĕ тепĕр конферансье, тепĕр актер.

Халăх умне тухрĕ Виолетта, пĕлтерчĕ, каялла килчĕ те çав вырăнтах тăракан Владлен патне пычĕ.

— Салам, пĕлĕш каччă. Ăнăçу сунатăп. Ну-ка ирĕклен, — силлесе илчĕ ун аллисене. — Пыр, ут çăмăллăн. Пĕччен калаçнă пек, ху çеç пек пуçла та, малалла — каять.

Çаплах пуçларĕ Владлен. Умĕнчи халăха курман та пек. Поэмăри сăнсене çеç курнă пек, унти пурнăçа куçса кайнă пек. Илеме мухтанă чух чун хавалĕ çĕкленме пултарнă таран çĕкленчĕ, хурланмалла чух хурланса пусăрăнчĕ, хаярланчĕ чикĕсĕр хаярлăха палăртнă чухне. Утрĕ те вĕриленсе, калаçса-шухăшласа та тăчĕ сăвăç шухăша кайнă тĕлте. Çитрĕ хаяр вилĕм. Анчах пурнăç вилĕмсĕр-çке! Хитрен пуçланă, хитрен пĕтермелле!

 

Мухтав аслă улпута,

Мухтав хитре арăмне!

Мухтав мĕнпур халăха!

 

Кĕрлеттерсе ал çупрĕç куракансем-итлекенсем, йĕкĕте хăйне те савăнăçлăн мухтарĕç. Виолетта пулмарĕ-ши пуринчен те хытăрах савăнаканни?

— Чечек çыххи парнелĕттĕм эпĕ сана, маттур пĕлĕшĕм! — Владлен сцена хыçне тухсан тытса чăмăртарĕ вăл ун аллине. — Ыран Хресчен çуртне пырса парнелетĕп! Эсир пурте унта вырнаçнă терĕç.

Тепĕр кун ирхине вăл пасарта мимоза туянчĕ. (Март пуçламăшĕ, хуӳхĕмрех розăсен, гладиолуссен вăхăчĕ инçе-ха). Чечекĕ ку кирлех пулмĕ каччăна, анчах ун патне кайма сăлтав пулмалла-çке. Каччă хăй те курнăçасшăн çунса тăрать ĕнтĕ.

 

Ай, ачисем, юрлăр-ха кĕслĕрсене майласа!

Ай, ачисем, ĕçĕр-ха ĕçĕрсене астуса!

Кăмăлне кӳрĕр-ха ырă улпутпа

Унăн шурă питлĕ сарă арăмне! —

ăшĕнче савăнăçлăн такмакласа çитсе кĕчĕ Виолетта хăна çуртне.

— Кунтан татăлса тухса кайман-ха вăл, анчах кунта çĕр каçмарĕ. Ăçта вăл халь — калаймастпăр, — терĕç ăна.

Ят:
Хăвăр шухăша çырса пĕлтерĕр:

Ă ă Ĕ ĕ Ç ç Ÿ ÿ Ӳ ӳ « ... » —

Хаклав:

Шухăшĕ: --...вăйсăр...мухтамаллах   мар...вăйлă
Чĕлхе илемлĕхĕ: --...илемсĕр...чаплах   мар...илемлĕ
Содержанийĕ: --...ăшах...вăтам...тарăн