Электронлă вулавăш

Çăмхипе чăлхине мăнаккăшĕ курасран Нина ниçта пытарма аптрарĕ, кирек ăçта хурсан та мăнаккăшĕ тупассăн туйăнать.

«Хамăн пальто кĕсйине чикем те, ыран ирхине ирех Тамарăсем патне кайса хуратăп», — шутларĕ Нина. Çăмхапа чăлхана сĕтел çинчен илсе, вăл тумтирсем çакăнса тăракан çĕре пычĕ. Тĕттĕмре хыпашлакаласа, пальто кĕсйине малтан çăмхине ячĕ, ун хыççăн вăрăм йĕпсемлĕ чăлхине чиксе хучĕ. Йĕпписем ан кăнтарса тăччăр тесе, Нина вĕсене пускаларĕ, анчах вĕсем ăшăх кĕсъене аванах вырнаçаймарĕç. Тытса пăхсан, йĕпсем кăнтарса тăни çаплах алла лекет. Нина, хăвăрт салтăнса, утиялпа витĕнсе выртрĕ, паян тунă ĕçсемшĕн кăмăллă пулса, канлĕн çывăрса кайрĕ.

II

Сехет тăваттă çапсан, Нина мăнаккăшĕ, Селле, вăранчĕ. Пӳртре тĕттĕм: тул çути пилĕк сехетре тин килет. «Кăвак сурăх пăранламарĕ-ши, ире хирĕç пăранламалла пекчĕ», — аса илчĕ карчăк. Вăл кăштăртатса çăматтине тăхăнчĕ, кăмака çинчен анчĕ, пуçри çӳхе тутри çинчен тата çăм тутăр çыхрĕ те пальтоне тăхăнса тухса кайрĕ. Çенĕкĕнче Селле кĕтесре çакăнса тăракан хунара хыпашларĕ, хунарĕ алла лекмерĕ, Нина ăна урăх çĕре çакнă пулмалла. Сурăххи пăранланă пулсан, хунарсăр та чухлăп тесе, Селле картишне тухрĕ.

Çанталăк сивĕ, уяр. Тӳпери çăлтăрсем, куçĕсене чарса пăхнă пек, çуттăн курăнаççĕ. Юра качăртаттарса, Селле вите патне пычĕ, сурăхсен вити алăкне кăшт хыпашларĕ, итлерĕ. Витере шăп. Сурăхсем канлĕн кавлесе выртни илтĕнет. Çын пынине туйса пулĕ, витери ĕне пĕр-икĕ хутчен ĕнерлесе илчĕ. Ана кăшт апат парас тесе, Селле пусма тăрăх сарайĕнчи сайхалăх çине хăпарчĕ. Хул айне утă хĕстерсе вăл анма тăнăччĕ, ури теплерен шуса кайнипе карчăк кăштах ӳкмерĕ, хутланса ларчĕ, вара хуллен шуса пусма çине ярса пусрĕ.

Анма тытăнсанах Селлене пальто аркинчен темскер туртнă пек туйăнчĕ. Селле шартах сикрĕ, хăй çапах каялла çавăрăнса пăхрĕ. Анчах та тĕттĕмре нимĕн те кураймарĕ. Карчăк хăвăртрах анма тытăнчĕ. Сасартăк хыçалтан татах туртăнчĕ те карчăк пуçĕ çине темскер сиксе ларчĕ. Сехри хăпнă Селле, аллипе хăвăрт çапкалашса, тискер япалана çĕрелле ывăтса ячĕ.

— Ах турах! Пĕтрĕ пуç! Мĕскер шуйттанĕ ку! — çухăрчĕ Селле. Юлашки пусма картлашки çинчен ансанах, хул хушшинчи утине çĕре пăрахса, карчăк пӳртелле талкăшрĕ. Каллех хыçран туртăннă пек туйăнать. Селле çаврăнса пăхрĕ. Хыçалтан хайхи темскер, хăй пысăках та мар, юр çийĕпе сиккелесе пыни курăнать. Ураллă, мăйракаллă пек вăл, чăк-чăк туса сикни илтĕнет. Селле чĕтресе, сывлăшсăр пулса, пӳрчĕ патне çитрĕ, васкасах алкум картлашки çине хăпарчĕ. Лешĕ, темĕскер, Селле хыççăн сикрĕ, ăна уринчен тапнă пек туйăнчĕ. Шари! çухăрса ярса, Селле çенĕке тарса кĕчĕ, алăка шалт! хупса лартрĕ, хăй пӳртелле тăсăлса ӳкрĕ...

— Нина-а! Тăр-ха тăр! Хыçалтан темскер хăвалать! — кăшкăрса ячĕ Селле. Нина туймарĕ. Селле ыратакан чĕркуççине аллипе сăтăркаларĕ, аран-аран ура çине тăчĕ, пальтине хывса пăтана çакрĕ те кăмака патне пычĕ. Кăмака çинчи ăшă вырăнĕ çине хăпарса выртсан та Селле лăпланаймарĕ, çаплах чĕтрет, чĕри кăлтлатса сикет. «Ах турах, вилĕм хăваларĕ пуль мана! Çывхарать пуль вăл. Нинăна ӳстерсе хăвараймарăм. Ашшĕ вăрçăран киличчен те пулин пурăнаясчĕ хуть». Çакнашкал хурлăхлă шухăшсем пуçра çаврăннипе Селлен ыйхи килмерĕ. Электричество лампи çутăлсан, Селле кăмака çинчен кăштăртатса анчĕ. Ирхи апат хатĕрлемелле. Выльăхсене апат памалла, вут хутмалла; ĕç нумай, кăмака çинче выртса пулмасть. Чи малтан Селле вут çĕклесе кĕресшĕнччĕ, анчах тул çутăлман-ха. Селле картишне вутă тухса илме шикленчĕ. Малтан луччĕ яшкалăх, шарккулăх çĕрулми шуратса хатĕрлес тесе, Селле чăлана кĕрсе витрери çĕрулмине шуратрĕ, çурĕ, турарĕ. Пĕр кишĕр тасатса турарĕ, вара палан иртме тытăнчĕ. Шурăпа карнă чӳречисене кĕрен çутă çапрĕ, электричество сӳнчĕ. Селле, вут йăтма тухас тесе, пальтоне тăхăнма пычĕ, урайĕнче шурă çăм çиппи выртнине курах кайрĕ. Мĕнле çип ку, ăçтан тухнă тесе, Селле урайĕнчи çипе илме пикенчĕ. Çипĕн пĕр вĕçĕ алăк айне хĕсĕннĕ, тепри Селле пальтовĕн кĕсйинчен усăнса тăрать. Селле аллине кĕсъене чикрĕ, унта çăмха пур. Мĕнле çăмха ку? Ăçтан вăл килсе лекнĕ ман кĕсъене тесе, Селле çăмхана çавăркаласа пăхрĕ. Çиппи хулăн, аван пĕтĕрнĕскер. Селле çипе çăмха çине çăмхаласа алăк патне çитрĕ, алăк уçрĕ. Çип, çенĕк тăршшĕпех тăсăлса, тулах тухать. Çиппине çăмхаласа вăл çенĕк алăкне те уçрĕ. Пăхать — картлашка çинче çыхма пуçланă пĕчĕк чăлха йĕпĕсемпе тармакланса вырта парать. Селле пĕççине шарт! çапрĕ.

«Акă-çке вăл манăн вилĕм! Мана хăратса хыçалтан тимĕр урисемпе чăклаттарса пыраканни», — тĕлĕнчĕ Селле. Чăлхана илсе, Селле пӳрте кĕчĕ. Тĕлĕнсе те пĕтереймест. «Ăçтан килсе лекнĕ ку япала пирĕн пата?!» — тесе, Селле чăлхипе çăмхине сĕтел çине хучĕ.

Селле картишне тухса выльăхсене апат пачĕ, пӳрте кĕнĕ чух пĕр çĕклем вутă йăтса кĕчĕ. Кăмакана вутă хурас тесе, Селле питлĕхе уçрĕ. Каллех пĕççе шарт! çапрĕ: кăмакара хаçат татки çинче пĕчĕк те шап-шур алсишсем!

«Акă япала! Тĕлĕнтермĕш ку паян! Ăçтан килсе лекнĕ-ха кăмакана ку алсишсем?» — кăллех тĕлĕнет Селле. Вăл алсишсене илчĕ, пăхкаларĕ те сĕтел çине хучĕ, вара вут хутма тытăнчĕ.

Ĕçленĕ хушăра та Селле çăмхапа чăлха çинчен, алсишсем çинчен шухăшлать, тĕлĕнет. Çак япаласем пирки вăл часрах Нинăпа калаçасшăн. Паллах, Нина ĕçĕ ку.

Вут çуннă хушăрах, тем аса илсе, Селле алкумĕнчи чăлана тухрĕ, чăланта пăтаран çакăнса тăракан пĕрне ăшне пăхрĕ. Пĕрнере пысăк çăмха, çăм çиппи çăмхи пурччĕ. Ку çăма Нинăна фермăри путексене шефа илсе аван пăхнăшăн панăччĕ. Селле çав çăмран Нина валли фуфайка çыхтарасшăнччĕ, кӳршĕ карчăкне арлаттарчĕ. Анчах Нина, кирлĕ мар мана фуфайка, манăн кивви те лайăх-ха тесе, фуфайка çыхтармарĕ. Çăм çиппи урăх çĕре те кирлĕ пулма пултарать, унпа эпĕ хам мĕн çыхас тетĕп, çавна çыхма пултаратăп тесеччĕ вăл. Мăнаккăшĕ, çак сăмахсене илтсен, Нина çине сиввĕн пăхрĕ, анчах ăна Нина асăрхаймарĕ. Мĕншĕн çăмхана арчанах питĕрсе хумарăм-ши тесе, Селле хытă пăшăрханать. Пысăк çăмхаран çурри те юлман вĕт! Ăçта хурса пĕтернĕ-ши ку çăм çиппине путсĕр ача, тесе хуйхăрать Селле. Ырă енне мар Нина кашни шăматкун таçта кайса çухални. Пăсăлса кайрĕ ача. Кам та пулин илĕртет пуль ăна: çавна пар, куна пар тет пулĕ. Пăх-халĕ ăна, килти япаласене сĕтĕрме тытăнчĕ. Мĕн калĕ мана ашшĕ! Ватсупнă, ачана асăрхайман, пăсса янă; вăрă пек, килти япалана таçталла сĕтĕрме вĕрентнĕ тейĕ.

«Ах, вăл — ăш хыппи!»

Çапла ăшчикне çунтарса, Селле пӳрте кĕчĕ, кăмакари çунса пĕтме тытăннă вуттине турчкапа пăлхатрĕ, çӳлти юшкине кăшт тайрĕ. Нинăна ятлас килнипе Селле, Нина вăрантăр тесе, унăн краватьне хуллен силлерĕ. Нина вăранчĕ, сиксе тăчĕ, хăвăрт тумланать. Сĕтел çинче алсишсем тата çăмхапа чăлха йĕпĕсене тăратса выртнине курсан, Нина пĕчĕк хĕрлĕ тутине çыртрĕ, хура куçĕсемпе йăпăшшăн мăнаккăшĕ çинелле пăхрĕ.

«Пĕтерет ĕнтĕ мана мăнакай. Лекрĕм! Хам айăплă: нумай çывăриă. Мăнакай вăраниччен алсишсене кăларса пытармалла пулнă», — шухăшларĕ Нина.

Мăнаккăшĕ сивлек куçĕсемпе Нинăна тĕлленĕ.

— Йыт турташшĕ ачи! Хăраса вилеттĕм паçăр, сурăх пăхма тухсан! Мĕншĕн ман пальто кĕсйине çыхма пуçланă чăлхапа çăмха чиксе хунă-ха эсĕ? — хирме тапратрĕ Селле.

Нина, малтанах мĕн пулнине ăнланмасăр, мăнаккăшĕ çине тĕлĕнсе пăхрĕ, пуçне сулларĕ.

— Акă çак чăлхапа çăмха ман кĕсъере, пальто кĕсйинче пулнă, — сĕтел çине тĕллесе кăтартрĕ Селле. — Кам чикнĕ ăна? Эсĕ вĕт?

— Эпĕ хам кĕсъене чикрĕм терĕм-çке, сан пальто кĕсйине чикнĕ-шим вара? — терĕ Нина, мăнаккăшĕ çине ним пулман пек кăмăллăн пăхса, мăнаккăш çиллине сĕвĕртесшĕн пулса.

— Каскăн выльăх пек, каçпала таçта чупса çӳрени çитмест, килти япаласене- çухатма тытăнтăн-и-ха тата? Ăçта хыврăн пĕрнери çăм çиппине? Çак алсишсемпе чăлхана мĕншĕн çыхрăн? Кам валли? Ытти çăм çиппи ăçта? — ятлама тытăнчĕ Селле.

— Ку алсишсемпе чăлхана Марине аппа ачисем валли çыхатăп. Унччен икĕ мăшăр перчетке çыхса фронта янăччĕ, — терĕ Нина, мăнаккăшĕ ятлаçма тытăннăшăн кăмăлсăрланса. Нина чăлана çăвăнма кĕчĕ. Мăнаккăшĕ çав вăхăтра сĕтел çинчи алсишсемпе чăлхана илсе тула тухса кайрĕ. Нина çăвăнса шăлăннă вăхăтра мăнаккăшĕ кĕчĕ, усал пит-куçпа Нина умне пырса каларĕ:

— Ан та шыра, тупас çук! Акă мĕнле вĕреннĕ-ха вăл килти япалана салатма!.. Патакчĕ сана!

Ятлаçа-ятлаçах Селле кăмакаран кăвар туртрĕ, хатĕрленĕ апатсене кăмакана лартрĕ. Хăй çавах Нина çине сиввĕн пăха-пăха илет. Ирхи апат валлй çатма çинче ăшаланă çĕрулмине чăланти сĕтел çине лартрĕ.

— Çи, — терĕ Селле кăмăлсăрланса тăракан Нинăна. — Эпĕ сана, пăсăлса кайнăскере, итлеттерес çук; аçу килтĕрччĕ; куртăр ачи пăсăлса кайнине.

Ирхи апат çисен, Нина виçĕ çĕклем шыв кӳчĕ, урайне нӳрлĕ çĕтĕкпе сăтăрчĕ, çенĕке шăлчĕ. Нина пит кичем. «Ăçта хучĕ-ши мăнакай алсишсемпе чăлхана?» — тесе тарăхать вăл.

Паян Нина алсишсене Марине аппăшĕ ачине, Михаçа, кайса леçетчĕ. Ташлатчĕ куншăн пилĕк çулхи Михаç, илемлĕн çавăрăнкаласа çӳресе урисемпе тапăртаттаратчĕ.

— Гопак, Михаç, гоп-гоп! — тет ăна хăш чух амăшĕ. Михаç вара, кĕске аллисене çӳлелле çĕклесе, вĕçме хатĕрленнĕ чăх чĕппй пек çĕкленкелет, тем çӳллĕшех сикессĕн туйăнать пулĕ хăйне хăй, анчах урисем çĕр çумĕнчен те хăпаймаççĕ, тăпăртатса тăнипех Михаç «гопак» ташшине ташласа ирттерет. Михаçа алсиш пама пулмарĕ.

Мăнаккăшĕ Нинăпа калаçмасть те ĕнтĕ, куç айĕпе çеç сиввĕн пăхать. Нина юлташĕсем патне каясси çинчен асăнсан, мăнаккăшĕ шăл витĕр: «Каях!» — тере çеç. Нина кичеммĕн тухса кайрĕ.

Нина тухса кайсанах, Селле сĕтел çинче выртакан тетрадьрен чĕрĕк листа хут çурса илчĕ те сĕтел умне ларса çырма тытăнчĕ. Çилĕллĕ пит-куçпа çырать вăл. Пуçланă чĕрĕк хута çырса пĕтерчĕ, татах тепĕр чĕрĕк çурса илчĕ, ăна та çырса тултарчĕ. Çырса пĕтерсен, Селле хăй çыруне пăшăлтатса вуласа тухрĕ, вара ăна виçĕ кĕтеслĕн хутлатса, ун çине Нина ашшĕн адресне — «Полевая почта 11680. Турбаеву Давыду Александровичу» тесе çырчĕ.

Çыру хатĕр. Паян каçхине вăл станцăна çитет, вунă кунран ăна Нина ашшĕ илсе вуламалла.

— Чарăнтăр кăштах. Унсăрăн йĕрки çук, — тесе мăкăртатса, Селле тумланчĕ те çырăва почта ещĕкне яма тухса кайрĕ.

III