Электронлă вулавăш

Ку сайтра эсир чăвашла çырнă хайлавсене тупма пултаратăр. Пур хайлава та авторĕ, çырнă çул тăрăх çăмăллăн тупма пулать. Ку архива ятарласа хатĕрленĕ — сире килĕшекен хайлавсене эсир ку сайтра та, уйрăммăн уçласа илсе те вулама пултаратăр.

Пӗлме: хайлавсем вырнаҫтармалли йӗрке.

Манмастăп эпĕ халиччен

Пĕр хĕллехи куна:

Аттемçĕм граждан вăрçинчен

Çитсеччĕ тин кăна.

Пӳрте кĕрсе хывăнсанах,

Салтсан кутамккине,

Парнелĕх панăччĕ мана

Вăл хăйĕн çĕлĕкне.

Çиçетчĕ çăлтăр ун çинче

Ытла ытарма çук.

Çăлтăр çинче, чăн варринче —

Çурлапа Мăлатук.

Çавăркала пăха-пăха,

Эп тĕлĕнтĕм чунтан:

— Ку Çурлапа Мăлатука

Ма лартнă-ши кунта?

Атте калать хайхи мана:

— Ăнланăн-ха ӳссен...

Пуçларĕç çĕнĕ самана

Рабочипе хресчен.

Вĕсем тăван халь, тĕнчере

Ун пек тăванлăх çук.

Тус пулĕç ĕмĕр-емĕрех

Çурлапа Мăлатук.

Кунсем васкарĕç йĕркерен,

Çул выртрĕ ман ума.

Пĕр ĕмĕт тытрăм пĕчĕкрен

Эп агроном пулма.

Пичче вĕренчĕ тимĕрçе,

Вăл кайрĕ завода.

Яла килсеччĕ пĕринче

Канмалăх вăхăта.

Тек ĕнтĕ эп те ача мар,

Ман ав диплом та пур.

Пиччепеле эп юнашар

Ларатăп — пăх та кур!

Малалла

Шăпа пит çамрăкла хăварчĕ

Мана аттеçĕм вырăнне,

Тыттарчĕ сулăмлă тăпачă,

Тăратрĕ сарăм варрине.

Пĕрмай эп сылтăмпа çапаттăм,

Сулахайне питех шанман;

Кӳрше лектересрен хăраттăм

Асăрхаймасăр çамкаран.

Çапах та чĕререх янратчĕ

Тăпачăн тăпăртăк ташши;

Сарăм вĕçне тухсан аванччĕ

Ӳпĕнтерме пĕр алтăр шыв.

Ытарайми таса çăл шывĕ,

Йăлтах уçатчĕ ăшăма...

Эп çитĕнтĕм патвар та сывă, —

Мухтав тăван çĕршывăма!

Халь ĕнтĕ акă сулăнатăп

Çул иртнĕçемĕн ватталла;

Чи малтанхи мăнукăма та

Кăçал ак тытрăм хам алла.

Анчах эп чунăмпа пĕрре те

Туймастăп ватлăх çитнине;

Районсене тухса çӳретĕп,

Сăнатăп пурнăç таппине.

...Тăван уй-хир, тӳлек ял каçĕ,

Мăнаçлă çăлтăрлă тӳпе.

Çул тăрăх çутăсем куçаççĕ

Сӳнме пĕлмесĕр çĕрĕпе.

Тахçан ытла шăп пулаканччĕ

Кун пек ĕççийĕнче çĕрле.

Итле, юлташăм, тăнласамччĕ —

Халь çĕрĕпех мотор кĕрлет.

Малалла

Элинкка хуняккана

Мĕнле паха тăван кил-йышăн пĕрлĕхĕ!

Çĕн кинсемпе тулли хавас кĕрекĕрĕр.

Пулинччĕ çĕнĕ тăхăм вăрăм ĕмĕрлĕ,

Вăл çĕнĕ ĕмĕре кĕрле-кĕрле кĕтĕр.

Тĕнче тытан е салатанĕ Эсĕр-и —

Тăван киле тытас пулать вĕт пурĕпĕр.

Телейлисем çинче пурах телейсĕрĕ —

Çавсем таврăнасса тирпейлĕн кĕтĕпĕр.

* * *

Телейлĕ пулнă чух телей кам тилмĕртĕр?

Телейлĕ пуль тĕнче — ăна курмастăн çав!

Çӳрет пуль тӳпере кашни çын Имĕрĕ.

Рехмет пама пĕлмесĕрех хастар çынна!

Миçе асап ярса нуша кăтартрĕ вăл,

Мĕншĕн ăна сирмест кирек те кам-тăрччĕ?

Çунса тăран вутри шарт-шартлă кăмăлăр

Малаш ăраскалне шанса лăплантăрччĕ.

1999, утă, 12,

Йĕпреç, Чепченьел.

Пурăннă тет ĕлĕк-авал пĕр ватă çын. Унăн виçĕ ывăл пулнă. Туслă пурăннă вĕсем, анчах ватă старик хытă чирлесе ӳкнĕ, вилме патнех çитнĕ. Унăн ывăлĕсем хытă куляннă.

Пĕррехинче урамра унăн ывăлĕсене хирĕç асамçă юмăç тĕл пулнă, вĕсен хуйхи-суйхине ыйтса пĕлнĕ:

— Эпĕ пулăшăп сире, чире сыватма май пур, ватă йăмра çинчи ылтăн çулçă кăна пулăшĕ сирĕн аçăра. Анчах ырă кăмăллă çын çеç çав йăмрана тупма пултарĕ, — тенĕ ватă çын.

Часах виçĕ çамрăк инçе çула пуçтарăннă, ылтăн çулçă шырама тухса кайнă.

Вунă кун та вунă каç виçĕ ывăл çул çинче пулнă, вуннăмĕш каçне вĕсем пĕр уйра çывăрма выртнă. Кĕçех тӳпере Çутă Уйăх курăнса кайнă. Уйăх вĕсенчен пулăшу ыйтнă:

— Манăн аллăмсем питĕ хуралса кайрĕç, тасатса-çуса парăр, тархасшăн.

Анчах та аслă пиччĕшĕсем çул çинче хытă ывăннă пирки уйăха пулăшман.

Кĕçĕнни вара уйăха пулăшнă: çĕрĕпех унăн аллисене çуса ларнă.

Ир пулсан çамрăксем малалла çул тытнă. Тепĕр вунă кун та вунă каç ватă йăмра çинчи ылтăн çулçа шыранă вĕсем. Анчах та тупайман. Аслă пиччĕшĕсем киле таврăннă, кĕçĕнни вара малалла çул тытнă.

Малалла

Пĕр сăмахпах сивĕтрĕн,

Телейлĕччĕ мĕн тери!

Пĕр нӳр юлми тилĕтрĕн,

Ан алхас-ха çав тери...

Хевтесĕрлĕхе пĕлсе

Ман сĕткене ан ĕç-ха,

Пĕр сăлтавсăр çĕтелсе

Хăвпа ху ан кĕвĕç-ха...

Тутăх çиет тимĕре,

Ĕмĕр иртет сиккипе.

Хуйхă çиет чĕрене

Хуйхăсăрлăх пуррипе.

Асап, телей парнелекен,

Каллех тĕл пултăм-ши сана?

Каварлăха çĕнтерекен,

Пулăшмах килтен-и мана?

Анчах кирлех-ши калаçма,

Кирлех-ши шеллекен сăмах?

Эпир хăпартнăччĕ каçма,

Ишĕлчĕ вăл та самантрах.

Сан çуттупа ăшăннă чун

Сисмеремĕр те — сивенчĕ,

Çуллахи вăрăм, шăрăх кун

Шап-шурă юрпа витĕнчĕ.

Сан асапна, сан ырлăхна

Тутанса пăхнă чун кăна

Пулайĕ пурнăçра хăна:

Тав ту, тав ту эсĕ ăна!

Юлашки тăхтав, куçна хуп та чăт,

Çитрĕ вăхăт пирен уйрăлма.

Ална ил чунна, куççульна ан çăт, —

Кирлех мар виçесĕр хуçăлма.

Эсĕ — урăх çын. Манăн — урăх кил.

Мĕн тăвар, пурнăç вал çаплалла.

Иртрĕ пирĕн кун, йывăра ан ил,

Мĕн пулсан та, пурнăç — малалла.

Шăпа вăл — шăпа, ăсли çук унран,

Пӳрнине пур пĕрех курмалла.

Эпир ют çынсем çакă çӳт кунран, —

Чĕрене пайлаймăн çурмалла.

Мĕн чухлĕ çăлтăр тӳпере!

Çак çăлтăрсем ман ĕмĕтре.

Пĕррехинче пĕр тĕлĕкре

Пулса эп куртăм пĕлĕтре.

Чăнах-ши ку, е чăн та мар,

Ман айăмри йăмра капмар.

Йăмра тăрăх ута-ута

Эп тӳпере-çке, тупата.

Эп вĕçрĕм çăлтăрсем патне,

Кунта тĕнче ытла хитре!

Хуркайăк тăкнă тет тĕкне,

Халь çав çулпа эп вĕçевре.

«Кĕвентепе тăрать сар хĕр.

Уйăх çинче эс пĕртен-пĕр,

Ытла чипер, ытла ĕлккен,

Илемӳпе йăлтах ĕнтен».

Ак Алтăр çăлтăр, Шурăмпуç.

«Ну, тусăм, халь куçна эс уç».

Ларатăп эп йăмра çинче,

Йĕри-тавра тăван тĕнче.

Ак тăван килĕм, сад пахчи,

Кил умĕнче ачи-пăчи

Шавлать, вылять пур кăмăлтан.

Тăван ял-йыш, кил-йыш пуртан.

Пурăннă тет улăпсем. Вĕсен çурчĕсем питĕ пысăк та çирĕп пулнă тет. Кашни кил умĕнчех йăмрасем кашласа ларнă тет. Çав йывăçсене касма та, хуçма та юраман. Йăмрасене сиен кӳрекенсене вара инкек, выçлăх, йĕркесĕрлĕх çитет тенĕ.

Пĕр каçхине çамрăк улăп вутти пĕтсе çитнипе тухать те кӳршисен йăмри тураттисене хуçса килне илсе кĕрет. Тепĕр куннех унăн çемйине инкек килсе çапать: çил-тăвăл кил таврашне йăлт пăтратса пĕтерет. Вара çамрăк улăп ăрури чи ватти патне канаш ыйтма каять. Лешĕ ăна: — Ывăлăм, санăн йăмра тураттисене хуçмалла пулман. Вĕсем пирĕншĕн сваплă йывăçсем шутланаççĕ вĕт. Халĕ каçару ыйтас тесен санăн виçĕ тĕнчене çитсе виçĕ тĕрлĕ япала илсе килмелле пулать. Пĕрремĕш тĕнчи вăл — çăлтăр тĕнчи, иккĕмешĕ — шыв, виççĕмĕшĕ — пуянлăх тĕнчи. Çăлтăр тĕнчине лекме санăн каçхине чи ватă йăмра çине хăпарса лармалла. Çăлтăрсем тухсан сан патна виçĕ çăлтăр анĕ. Эс вĕсенчен чи пĕчĕккине тыт, вăл сана кирлĕ çĕре илсе кайĕ. Унтан санăн сурпан илсе килмелле пулĕ. Иккĕмеш тĕнчене çитме вара ир-ирех тăрса вăрмана каймалла. Унта чи тӳрĕ çулпа утса пысăк алăк патне çитмелле, ăна уçса кĕрсен шыв тĕнчине лекĕн. Чи анлă юхан шывран пĕр пулуштух шыв илсе килмелле. Виççĕмĕш тĕнчене лекме вара çăмăлах пулмĕ. Хирте ирĕкре çӳрекен лашана тытса унта каймалла. Пуянлăх тĕнчинчен чи пĕчĕк пĕр нухрат илсе килмелле. Хăвна валли нимĕн те илмелле марри çинчен манса ан кай!Пур япалуна та тупса килсен сурпан татăкĕсемпе йăмран суранĕсене çыхмалла. Пулуштухри шывпа йывăçа сапмалла та унран каçару ыйтмалла. Нухратна вара кӳршӳсене парса сиеннне саплаштармалла.

Малалла

Янсакасси — çуралнă ялăм,

Ларать вăл аслă çул çинче.

Унта телей шевли вылянăн

Çуталчĕ çăлтăр пĕринче.

Хĕллеччĕ. Кунĕ шартламаччĕ.

Шавлатчĕ пӳрт тулли салтак.

Анне ак чей те лартса пачĕ —

Салтакшăн чун ăшши пăртак.

Анчах салтакăн сахăр çукчĕ, —

Влаçне те алла илнĕ тин.

Пĕр чей куркишĕн питĕ чухчĕ

Пĕрер тĕпренчĕк сахарин.

Ăна эпир те кăшт тутаннă:

— Ай-уй, вăл техĕмсĕр пылак!..

Пирĕн патра каç выртнă, каннă

Çул майăн пӳрт тулли салтак.

Ирпе ыйтать хайхи аннеçĕм:

— Эсир камсем çак, ăçтисем?

Вĕсем кĕскен çеç пĕлтереççĕ:

— Эпир, инке, коммунистсем!..

Анне сăхсăхрĕ: «Турă çăлтăр!

Эй, тĕлĕнтермĕш çут тĕнче!..»

...Кашнин çунать ав хĕрлĕ çăлтăр

Çĕлĕкĕпе çанни çинче.

Пĕрин те çук «антихрист» сăнĕ,

Вĕсем йăлт хамăр пек çынах.

...Çав кун асамлă çăлтăр кĕнĕ

Ман асăма яланлăхах.

Халь акă эп каç-каç тытатăп

Алла истори кĕнеки.

Малалла