Chuvash.Org :: Версия для печати :: Человек — Çын (ГД ИЧЯ)
Обратите внимание:
Хотите
изучить чувашский язык? Для вас имеется целых раздел, где есть уроки, описание особенностей,
аудиоуроки!
Этем, çын «человек» (ср.: этемлĕх — человечество; çынлăх — человечность);
ача «дитя, ребёнок» — ачалăх «детство»;
яш «юный», «молодой» — яшлăх «юность», «молодость»; (ср.: хĕр «девушка» — хĕрлĕх «девственность», «девичество»);
çамрăк «молодой», «юный» — çамрăклăх, «молодость», «юность»;
ват(ă) «старый, пожилой» — ватлăх «старость».
Строение тела — ӳт-пӳ пайĕсем
1) Борода — сухал (сухал хыр, хырăн — бриться);
волосы — çӳç (çӳç кастар — постричься);
глаз, глаза — куç (куçлăх — очки, куççуль — слезы);
губа, губы — тута (тута пар, чупту — целоваться);
зуб — шăл (шăл кăлар — удалить зуб);
лицо — пит (пит шăл — вытереть лицо);
нос — сăмса (ср.: шăршă — запах, шăршла — нюхать);
рот — çăвар (çăварпа сывла — дышать ртом);
усы — мăйăх, усси (ср.: усă, усси — польза);
шея — мăй (мăйран ытала — обнять за шею);
язык — чĕлхе (ср.: калаçу чĕлхи — разговорный язык).
2) Бок — аяк (айăк);
грудь — какăр;
живот — хырăм;
плечо — хулпуççи;
пояс(ница) — пилĕк;
спина — çурăм;
рука — алă;
нога — ура;
алă пус — поставить подпись, расписаться;
алă çĕкле — поднять руку, голосовать;
алă çуп — хлопать в ладоши, аплодировать.Здоровье и органнзм — сывлăх тата организм
Анализ (шăк анализĕ «анализ мочн»), аппетет, витамин, гигиена, гимнастика, диета, душ, зарядка, клетка, мускул, мыщца (или: сенкерле), нерв, орган (арлăх органĕсем «половые органы», сывлав органĕсем «органы дыхания»), презерватив, прививка, пульс;
давление — юн пусăмĕ;
печень — пĕвер;
желудок — вар-хырăм;
позвоночник — çурăм шăмми;
кожа — ӳт-тир;
кость — шăмă;
почки — пӳре;
легкие — ӳпке;
сердце — чĕре;
мозг — миме;
кровь — юн; кровообращение — юн çаврăнăшĕ; кровотечение — юн кайни; сосуды (кровеносные) — юн тымарĕсем.Болезни и несчастные случаи — чир-чĕрпе инкек-синкек
Аптека, больница, врач (или: тухтăр), медсестра, палата, поликлиника, санитар(ка), терапевт, хирург;
анализ, бинт, вата, горчичник, диагноз, йод, компресс, маç (мазь), наркоз, операци, рецепт, таблетка, температура, термометр, укол;
аллерги, ангина, аппендицит, грипп, диабет, инфаркт, инфекци, рак, халер (холера);
болезнь, заболевание — чир;
болеть — чирле; болькой — чирлĕ;
заболеть — чирлесе ӳк (или: чирлесе кай);
запой — ĕçкĕ чирĕ;
запор — вар хытни,
заразить(ся) — чир ерт;
кашель — ӳслĕк;
насморк — сунас;
медицинская помощь — медицина пулăшăвĕ;
лекарство — эмел;
лечить — сипле, эмелле;
опухоль — шыçă;
рана, травма — суран.
* * *
Вызовите скорую помощь (врача). — Васкавлă пулăшу (врача) чĕнĕр-ха.
Когда принимает врач? — Врач хăçан йышăнать?
Что (где) у вас болит? — Сирĕн мĕн (ăçта) ыратать?
На что вы жалуетесь? (Что вас беспокоит?) — Мĕн канăç памасть сире?
Как вы себя чувствуете сегодня? — Хăвăра паян мĕнле туятăр?
Я плохо (лучше) себя чувствую. — Хама япăх (аванрах) туятăп.
Разденьтесь, пожалуйста, до пояса. — Пилĕк таран хывăнăр-ха.
Меня тошнит (знобит). — Аш пăтранать (шăнтса пăрахать).
Я простудился (простудилась). — Шăнса пăсăлтăм.
У меня высокое (низкое) давление. — Ман юн пусăмĕ пысăк (пĕчĕк).
У меня болит поясница (живот, зубы). — Ман пилĕк (вар, шăл) ыратать.
Я ушиб (поранил) руку. — Алла ыраттартăм (амантрăм).
Я сломал (вывихнул) ногу. — Урана хуçрăм (мăкăлтарăм).
У меня рвота (расстройство желудка). — Хăсăк килет (вар-хырăм пăсăлчĕ).
У меня нет аппетита. — Апат анмасть (или: аппетит çук).
Это заразная болезнь? — Ку ерекен чир-и?
У меня ухудшилось зрение. — Ман куç вăйĕ чакрĕ.
Я разбил очки. — Куçлăха ватса пăрахрăм.
Какой зуб вас беспокоит? — Хăш шăлĕпе аптăратăр?
У меня выпала пломба. — Пломба тухса ӳкрĕ.
Я хочу, чтобы мне удалили зуб. — Эпĕ шăл кăларттарасшăн.
Вы беременны? — Эсир йывăр çын-и? (Или: Çие юлман-и сирĕн?)
Какие лекарства вы принимаете? — Эсир мĕнле эмелсем ĕçетĕр?
Я выпишу вам рецепт. — Эпĕ сире рецепт çырса паратăп.
Четыре раза в день до еды (после еды). — Кунне тăватă хутчен апат умĕн (апат хыççăн).
По одной таблетке (по 5 капель). — Пĕрер таблетка (пилĕкшер тумлам).
Я думаю, беспокоиться не стоит. — Ман шутпа, пăшăрханма кирлĕ мар.
Скорого выздоровления! — Часрах (или: хăвăртрах) сывалмалла пултăр!Юмор (Шӳтсем)
Пĕчĕк Атнер тĕкĕр умĕнче тăрать:
— Пуç - шухăшлама, шутлама; алă — илме, пама; ура — утма, çӳреме... Кăвапа мĕн тума? Илемшĕн пулĕ ĕнтĕ.
* * *
— Ăçта вĕренетĕн?
— Медфакра.
— Вĕренсе пĕтерсен кам пулатăн?
— Окулист, куç врачĕ.
— Э-эй, шăл тухтăрне вĕренмелле пулнă.
— Мĕншĕн?
— Çыннăн икĕ куç кăна, шăлсем вара вăтăр иккĕ. Халь шутла ĕнтĕ: хăш ĕçĕ тупăшлăрах?
* * *
Виçĕ çулхи Наташа:
— Манăн шăл ыратать!
— Хăш шăлĕ?
— Вăн çавă, çӳлти çулĕк çинчи.
* * *
Пĕр хĕрарăм пасарта эмел курăкĕсем сутать.
— Ку курăксен усси пур-и?
— Пур, пур. Усси пысăк: телевизор туянтăмăр-ха, кĕçех холодильник илетпĕр.
* * *
Паллă экстрасенс патне пĕр арçын шăнкăравлать:
— Пилĕк ыратнипе аптăратăп. Эрнекун сирĕн пата пыма юрать-и?
— Юрать. Анчах эсир вăл кун килейместĕр.
— Мĕншĕн?
— Кĕçнерникун сире грипп ерет.Пословицы (Ваттисен сăмахĕ)
Куç умĕнче ан мухта, куç хыçĕнче ан хурла.
Куç хăрать те, алă тăвать теççĕ.
Сывлăха сутăн илме çук.
Этем нумай та, çын сахал.
Полная версия :: Ссылка статьи